Dialooggroep vraagt om gedenkteken en inlopen van achterstanden

Van onze correspondent
Kralendijk - De Dialooggroep Bonaire (DB) heeft geen enkele behoefte aan schuldtoekenning op enig individueel niveau, noch aan het definiëren van verschillen tussen leden van de gemeenschap hier, en nu. Ze kiest voor een heel ander aspect van rechtvaardigheid en van het doen van recht: vergeving en verzoening. Dit schrijft de DB in een brief aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en de leden van de Vaste Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken.

Op verzoek van de toenmalige minister van BZK is in juli 2020 een adviescommissie Dialooggroep Slavernijverleden ingesteld, met daarnaast dialooggroepen per eiland in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Het werk van deze adviescommissie en dialooggroepen leidde in juli 2021 tot presentatie van het rapport ‘Ketenen van het verleden’ waarna de adviescommissie formeel ontbonden is. Maar op Bonaire zet de DB zijn gesprekken en activiteiten voort om nadere uitwerking te geven voor het eiland aan de hoofdlijnen zoals die zijn geschetst in ‘Ketenen van het verleden’.
Recht en rechtvaardigheid zijn slechts zeer verre familie van elkaar, zo luidt het gezegde, en soms hebben ze ruzie met elkaar. ,,Voor de een zal, in bepaalde gevallen, vergelding of zelfs wraak een bepalende rol spelen. Herstel en compensatie kunnen belangrijk zijn en weer anderen zien verzoening als de hoogste waarde”, aldus de groep in haar brief aan Den Haag. Kolonialisme en de onrechtmatigheid van slavernij en de daarmee verbonden handelingen waren al onderwerp van nationaal- en internationaalrechtelijke discussie toen zij plaatsvonden, getuige de Verklaring van Wenen van 1815 inzake de Afschaffing van de Slavenhandel. Het inzicht en het verzet ertegen is dus niet pas later tot stand gekomen. Dat geldt ook voor de vrijheidsontneming, verplaatsing, verkoop en gedwongen onbetaalde tewerkstelling van mensen, onder vaak barbaarse omstandigheden en gewelddadige dwang.
Over het onderwerp individuele schuld en verantwoordelijkheid kan de DB in elk geval kort zijn: ,,Bonaire is een kleine eilandgemeenschap met een zeer diverse bevolking van allerlei herkomst. Waar het ons om gaat is het gesprek tussen de gemeenschap hier op Bonaire als geheel, en de Staat der Nederlanden als rechtsopvolger van het koloniaal bestuur. Wij hebben geen enkele behoefte aan schuldtoekenning op enig individueel niveau, noch aan het definiëren van verschillen tussen leden van onze gemeenschap hier, en nu. Wij zien daarin geen enkel toekomstig voordeel voor ons eiland.” Wél is het volgens de groep zo dat in sommige opzichten het eiland Bonaire, zijn gemeenschap, sociale en economische omstandigheden en zijn ruimtelijke en natuurlijke omgeving mede door koloniaal bestuur en slavernij op achterstand zijn gesteld. Deze aspecten van ongelijkheid hinderen volgens de groep het hier en nu. Ze kiest daarom voor een heel ander aspect van rechtvaardigheid en van het doen van recht. ,,Bonaire is een trots eiland en Bonairianen zijn een trots en zelfbewust volk en hebben geen excuses nodig. Wij zijn verzoend met onszelf, en wij vergeven Nederland”, aldus de DB die constateert dat de effecten van kolonialisme en slavernij nog dagelijks merkbaar zijn in het leven en nog steeds doorgaan zonder dat het direct herkend wordt. ,,Het is telkens weer pijnlijk om te zien hoe beleid en regelgeving tot stand komt als het gaat over onze taal, het Papiaments. Het is pijnlijk om te zien hoe het Rijk omgaat met onze belangrijke gebouwen en gronden en al dan niet via de Rijksvastgoeddienst nog altijd winst maakt. Onze monumenten zijn in overheidsgebruik, of in private handen, maar in elk geval in de meeste gevallen niet voor het algemene publiek toegankelijk. Hetzelfde geldt voor grote arealen grond op ons eiland.”
Het maatschappelijk middenveld op Bonaire is volgens de DB beperkt, zelfs voor een kleine gemeenschap. De pers, als belangrijke actor in een open en democratische samenleving, wordt bijvoorbeeld niet of nauwelijks gesteund vanuit publieke middelen. Maar het onderwijs, bestuur, de democratie, het maatschappelijk middenveld en de pers vormen volgens de groep wel bijna letterlijk een kopie van systemen aan de andere kant van de wereld, zónder dat er serieus en structurele aandacht, investering en inbedding heeft plaatsgevonden tegen de achtergrond van het feit dat Bonaire een kleinschalige, Caribische gemeenschap is. De DB zegt te rekenen op het introduceren van historisch besef in de ministeries in Den Haag. ,,We rekenen op een einde aan de bureaucratische, afstandelijke, soms zelf wantrouwige behandeling van onze zorgen, bijvoorbeeld zoals hierboven concreet genoemd. We rekenen op een inhoudelijk en financieel multidisciplinair programma dat voorziet in het inlopen van de achterstanden die we hiervoor hebben geschetst. Integraal, en niet gefragmenteerd. Een programma dat zich eerst richt op doelstellingen en resultaten, en pas daarna op de financiële vertaling.” De groep pleit daarnaast voor een monument op het eiland, tastbaar maar ook digitaal, waarop alle achternamen staan vermeld die verbonden zijn met de periode van slavernij.