Van onze correspondent
Den Haag - Ondanks de bezwaren die breed leven over de vele bijzondere uitkeringen waarmee Bonaire, Sint Eustatius en Saba vanuit Den Haag worden gefinancierd blijven die ook de komende jaren hoog. Dat blijkt uit het overzicht van de uitkeringen dat staatssecretaris Alexandra van Huffelen van Koninkrijksrelaties gisteren naar de Tweede Kamer stuurde.
Van Huffelen heeft in overleggen met de Kamer en ook op de eilanden zelf aangegeven de vrije uitkering voor de eilanden, waarmee de openbare lichamen meer bestedingsvrijheid hebben, te willen verhogen. Vooral op Saba wordt daar reikhalzend naar uitgekeken.
In 2021 en ook dit jaar moet nog steeds veel worden betaald uit gerichte bijzondere uitkeringen van de ministeries, in totaal ging het vorig jaar om 45,3 miljoen euro. De komende jaren zal dat zakken naar iets meer dan de helft. Bonaire kreeg in 2021 21,5 miljoen, maar zal het in 2022 moeten doen met 5 miljoen. Uitkeringen aan Sint Eustatius waren 10,6 miljoen in 2021 en zakt onder 2 miljoen de komende jaren. Saba stijgt in 2022 en 2023 naar 4,3 miljoen (in 2021 was het 3,5 miljoen) en zal vanaf 2024 zakken naar 1,3 miljoen. De resterende bedragen vallen onder de kop ‘Caribisch Nederland’ en zijn dus niet uitgesplitst per eiland.
In het overzicht valt onder andere het hoge bedrag op dat Bonaire vorig jaar heeft gekregen voor wegenonderhoud en -aanleg. Hiervoor is ruim 11 miljoen euro overgeboekt naar het Openbaar Lichaam Bonaire (OLB). Daarbij wordt opgemerkt dat het een bundeling is in een meerjarenpakket voor de periode 2020-2023. Voor Bonaire is per jaar 2,75 miljoen beschikbaar. In 2021 zijn op Bonaire onder andere de onderhouds- en renovatiewerkzaamheden opgeleverd van Kaya Commerce, Kaya Gramel, Kaya Hermandad, Kaya Bruselas en Kaya Roma.
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat keert na Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) het meeste uit aan bijzondere uitkeringen, namelijk bijna 13 miljoen euro in 2021. De komende jaren zal dat minder zijn: 8,1 miljoen dit jaar, 9,3 miljoen in 2023 en daarna aflopen naar 5 miljoen in 2025 en 2026. Naast de wagenprojecten is ook de haven op Saba een groot project waarvoor in 2023 nog eens 3 miljoen euro wordt uitgekeerd.
Op Bonaire is afvalbeheer een belangrijk project, maar daarvoor is in dit jaar op de pauzeknop gedrukt. Mede door Covid-19 en wijzigingen in het projectteam is vertraging opgelopen in het project Afvalbeheer op Maat. Het programmaplan wordt herijkt. De subsidie zal daarom dit jaar maar 436.000 euro zijn, terwijl dit in 2021 en ook de komende twee jaar weer 1 tot 1,3 miljoen is. Afvalpunt Playa (een milieustraat) voor gescheiden afvalstromen, het verwerken van olie en de stortplaats Morotin zijn projecten die in uitvoering zijn.
Voor 2022 is 3,5 miljoen euro gereserveerd voor de herontwikkeling van de olieterminal bij Hato. Dit is inclusief compensatie voor Curoil, natuurcompensatie, vergunningen voor Bonaire Brandstof Terminals en de planologische ontwikkeling in verband met de mogelijke nieuwe zeehaven.
BZK zat in 2021 net boven 13 miljoen euro met de bijzondere uitkeringen. Dat geld ging naar veel projecten, waaronder de verbeteringen van het financieel beheer en ondersteuning van good governance. Veel geld ging ook naar de afronding van het project Klif op Sint Eustatius ter bestrijding van de erosie, namelijk 2,5 miljoen. De werkzaamheden lopen nog tot 2025.
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) trekt veel geld uit voor de uitvoering van het Natuur- en Milieubleidsplan (NMP). In totaal heeft LNV voor de drie eilanden vorig jaar 3,6 miljoen euro uitgegeven. Dat wordt de komende jaren wel een stuk minder, in 2024 is het nog maar 37.400 euro. Naast het NMP trekt LNV ook geld uit voor het slachthuis op Bonaire en de professionalisering van de geitenhouderij.
Een opvallende stijging zit er in de uitkeringen voor onderwijshuisvesting. Van 4,7 miljoen euro in 2021 gaat dit bedrag omhoog naar 11,8 miljoen vanaf 2023. ,,Hoewel onderwijshuisvesting een taak van de openbare lichamen is, wordt met deze incidentele reeks beoogd het achterstallig onderhoud aan de schoolgebouwen in te halen”, staat in het overzicht. Pelikaan, SGB en Kristu Bon Wardador op Bonaire worden genoemd, maar er zijn ook projecten op Saba en Sint Eustatius.
Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft in 2021 voor 4,5 miljoen euro aan bijzondere uitkeringen uitgegeven. Het programma BES(t) 4 kids neemt daar een groot deel van voor zijn rekening. Op alle eilanden wordt de kinderopvang verbeterd. Verder kreeg Bonaire 1,1 miljoen ter ondersteuning van eilandelijke taken, waaronder de beschutte werkplekken bij Krusada en het vormingstraject van Forma en Mangazina di Rei.
Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) keerde in 2021 4,8 miljoen euro uit aan projecten. Dit bedrag loopt de komende jaren iets terug naar 3,8 miljoen vanaf 2023. Een van de grote projecten is de aanpak van huiselijk geweld waarvoor bijna 900.000 euro beschikbaar is. Ook de coronasteunpakketten vielen in 2021 onder VWS en bedroegen ruim 650.000 euro.
