Van onze correspondent
Oranjestad - Fractieleider Miguel van Accion 21 heeft staatssecretaris Alexandra van Huffelen schriftelijk vragen gesteld over het openstellen van het homohuwelijk op Aruba, maar ook op Curaçao en Sint Maarten.

De brief is gestuurd via de Vertegenwoordiging van Nederland in Oranjestad (VNO), met een kopie naar senator Boris Dittrich, naar de Vaste Commissie Koninkrijkrelaties van de Eerste en de Tweede Kamer en naar de parlementen van Aruba, Curaçao en Sint Maarten.
Het was Dittrich die aan Van Huffelen vragen stelde, waarop zij antwoordde dat de landen van het Koninkrijk gebonden zijn aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Aruba, Curaçao en Sint Maarten overtreden het EVRM, zegt Van Huffelen, omdat het op deze eilanden niet mogelijk is dat paren van hetzelfde geslacht een huwelijk met elkaar aangaan of een gelijkwaardig huwelijk met gelijke rechtsgevolgen sluiten. Haar reactie is voor de voorman van oppositiepartij Accion 21 reden om zelf vragen aan Van Huffelen te stellen.
Hij verwijst naar artikel 43 van het Statuut. Elk land zorgt voor het verwezenlijken van de fundamentele menselijke rechten en vrijheden, de rechtszekerheid en de deugdelijkheid van het bestuur. Het waarborgen van deze rechten is een aangelegenheid van het Koninkrijk. Mansur vraagt aan Van Huffelen of het Koninkrijk zich houdt aan dit artikel.
Mansur stelt dat het geregistreerd partnerschap als doel heeft om partners van hetzelfde geslacht de emotionele en symbolische waarden van het huwelijk te ontzeggen. Geregistreerd partnerschap kan worden beschouwd als een ‘gescheiden maar gelijke’ oplossing. Dit vindt zijn oorsprong in het tijdperk van segregatie in de Verenigde Staten, waar bijvoorbeeld mensen van Afrikaanse afkomst achter in de bus moesten zitten, geeft Mansur als achtergrond mee. Hij noemt het uitsluiten van paren van hetzelfde geslacht van het huwelijk en hen beperken tot het geregistreerd partnerschap een vorm van geïnstitutionaliseerde discriminatie.
De fractieleider vraagt aan de staatssecretaris of een ‘gescheiden maar gelijke’ oplossing in de vorm van geregistreerd partnerschap voldoende is voor het Koninkrijk om te voldoen aan de verplichtingen van het Statuut. Van Huffelen heeft eerder gezegd dat er op de Caribische eilanden momenteel niet voldoende ruimte is om het huwelijk open te stellen voor koppels van hetzelfde geslacht. Mansur wil weten of de staatssecretaris onderzoek heeft gedaan naar de politieke standpunten van de partijen of de andere fracties.
Op deze vraag geeft de Accion 21-voorman in zijn brief vast antwoord. Op Aruba is de huidige premier partijleider van MEP. ,,Ze regeert momenteel met een magere meerderheid die door twee restzetels aan haar partij is toegekend. De huidige Arubaanse regeringscoalitie heeft minder stemmen dan de drie partijen in de oppositie. De regering geniet zeker niet de steun van de meerderheid van de Arubaanse kiezers”, aldus Mansur.
In 2021 en 2022 zijn op Aruba wetenschappelijke peilingen gedaan naar de standpunten van volwassen burgers met stemrecht. Een van de onderwerpen is het homohuwelijk. Een meerderheid van de Arubaanse bevolking steunt het homohuwelijk volgens dit onderzoek. De steun was 57 procent in 2022.
LHBT+-rechten liggen op Aruba politiek gevoelig, erkent Mansur. ,,We kunnen alleen vooruitgang boeken als burgers naar de rechter stappen of zijn gekozen voor een openbaar ambt.” In 2006 stapte een Arubaans-Europees Nederlands lesbisch stel naar de rechter om hun Nederlandse huwelijksakte lokaal geregistreerd te krijgen. Ze wonnen, maar kregen doodsbedreigingen, intimidaties en vernederingen te verduren, ook van gekozen ambtenaren en andere overheidsfunctionarissen.
Sindsdien kunnen huwelijken tussen personen van hetzelfde geslacht lokaal worden geregistreerd, maar de registratie blijft symbolisch. Er kunnen geen rechten aan worden ontleend. In 2016 diende het lesbische ex-parlementslid Desiree Croes een amendement in om het Burgerlijk Wetboek van Aruba te wijzigen, zodat geregistreerd partnerschap mogelijk wordt. Om het amendement aangenomen te krijgen, moest de schakelbepaling die juridische gelijkwaardigheid met het huwelijk creëerde, worden geschrapt. Mansur geeft aan dat Croes daarna is verstoten door haar partij (AVP, red.). Het nieuwe Burgerlijk Wetboek van Aruba, waarin 800 wijzigingen staan, is vijf jaar tegengehouden tot 2021.
Fundacion Orguyo won hun zaak vorig jaar bij het Hof. Vier rechters oordeelden dat paren van hetzelfde geslacht het recht hebben om te trouwen. De ministerraad is in beroep gegaan tegen de uitspraak.
Mansur wil weten of de staatssecretaris met de minister-president heeft gesproken over het openstellen van het huwelijk voor paren van hetzelfde geslacht.
De fractieleider van Accion 21 verwijst naar 2010, toen Nederland het homohuwelijk invoerde op Bonaire, Saba en Sint Eustatius. ,,Toen is geen rekening gehouden met de gevoelens van de lokale gemeenschappen. De resultaten zijn, zoals verwacht, buitengewoon voor de leden van de LHBT+-gemeenschappen in de bijzondere gemeenten en volstrekt onopvallend voor alle anderen.”
Uit jurisprudentie van het EVRM blijkt dat ‘de toepassing van klassieke grondrechten op minderheden niet afhankelijk mag worden gesteld van de mening van een meerderheid’. Dit is door het Gemeenschappelijk Hof bevestigd. Mansur citeert het Hof: ,,Indien al aangenomen zou moeten worden dat de meerderheid van de bevolking van Aruba tegen openstelling van het huwelijk is, hetgeen niet goed is onderzocht en geenszins vaststaat, is dat niet beslissend.”
De laatste vraag van Mansur aan de staatssecretaris is dan ook of het acceptabel is om te wachten op de beslissing van eilandpolitici om over te gaan tot het homohuwelijk.