Van onze correspondent
Oranjestad - ‘Aruba en houdbare overheidsfinanciën’. Onder deze titel hield de voorzitter van het College Aruba financieel toezicht (CAft) Raymond Gradus, vorige week een voordracht voor de leden van de Aruba Trade and Industry Association (Atia).
,,Laat ik beginnen met de situatie op Aruba vóór de covidcrisis. Het bbp per hoofd van de bevolking was in 2019 relatief hoog met 29.500 dollar. Op Curaçao was dat 18.000 dollar, wat nog altijd het dubbele is van veel Caribische kleine staten. De werkloosheid was met 5,2 procent in 2019 relatief laag. In de jaren vóór covid heeft het toerisme een sterke stijging meegemaakt en in 2019 bedroeg deze stijging 3,2 procent. Aruba heeft een goede marktpositie en een degelijk veiligheidsniveau. Verder is de preclearance voor toeristen uit de Verenigde Staten van Amerika een belangrijk element. Ten slotte is Aruba een partner in het Koninkrijk der Nederlanden en ook deze relatie is een pre”, zo schetste Gradus.
Vóór covid lag Aruba op een aantal punten op schema, hoewel er veel uitdagingen waren. De economische groei was tot 2019 gemiddeld 0,9 procent per jaar. De covidcrisis heeft Aruba sterk getroffen en de CBA schat een krimp van de economie met 26 procent in 2020. In de ontwerpbegroting 2021 is rekening gehouden met een bescheiden reële groei van circa 3,7 procent.
Van 2004 tot 2018 heeft Aruba een begrotingstekort gehad, behalve in 2008. Vooral in de periode 2010-2014 was het tekort groot, in 2011 en 2013 ook, terwijl er in die jaren een sterke economische groei was. Opvallend was dat er grote verplichtingen van meer dan honderd miljoen florin zijn aangewend om de economie te stimuleren. Voor een kleine economie als Aruba is dit echter geen verstandig economisch beleid. Na 2015 was er een trendbreuk. Er was nog steeds een tekort, maar dat was veel kleiner dan in voorgaande jaren. Volgens het ontwerp van financieel verslag van 2019 was er voor het eerste jaar sinds tien jaar een overschot van 0,7 procent bbp. In 2020 was er vooral door de covidcrisis een groot tekort. ,,Volgens de ontwerpbegroting zal er in 2021 een nog hoger tekort zijn dan in 2020, al wachten we nog op de definitieve begroting van Aruba”, aldus Gradus.
Sinds 2000 is de staatsschuld versneld toegenomen. Vooral in de periode 2010-2014 liep de schuld op Aruba sterk op. Na 2015 was de stijging bescheidener. In 2019 bedroeg de schuld van de overheid 4,3 miljard florin. Gepresenteerd als percentage van het bbp was dit 72. Gradus legt uit: ,,Dit betekent dat iedere vandaag geboren Arubaan zijn/haar leven begint met een staatsschuld van ruim 40.000 gulden. In 2020 is de schuld met ruim 500 miljoen gulden opgelopen, vooral door de liquiditeitssteun van Nederland.”
Sinds 2004 is er een sterke stijging van de rentebetalingen op Aruba. In de begroting 2019 betaalde Aruba 230 miljoen florin aan rente, dat is bijna vijf procent van het bbp. De rentebetalingen over 2020 zijn vergelijkbaar met die van 2019. Een analyse van Gradus: ,,Voor dit jaar zien we dat de rentebetalingen zijn gestegen met 30 miljoen florin ten opzichte van 2020. Dit is voornamelijk te wijten aan het feit dat Aruba het 2020-tekort gedeeltelijk heeft gefinancierd met een onderhandse obligatie met 5,3 procent rente en de huidige leningen herfinanciert met hoge rente. Daarom raad ik Aruba aan de Nederlandse liquiditeitssteun te gebruiken om de tekorten te financieren.”
Een belangrijk element van de LAft is de tekortnorm waar Aruba aan moet voldoen. In 2015 en 2016 is aan de norm voldaan. Echter, zij het met veel incidentele maatregelen, zoals de invoering van een op aangifte gebaseerd systeem voor betaling van winstbelasting. In 2017 werd de doelstelling van een tekort van een half procent en in 2018 van een overschot van een half procent niet gehaald. ,,De verkiezingen en een overschatting van belastingen en inkomsten met 200 miljoen florin, waren de redenen om dit doel niet te bereiken.”
In 2018 startte het kabinet met een ‘Financieel Economisch Memorandum’ (FEM) waarin sprake was van een bescheiden economische groei en een overschot van een procent in 2021. In 2019 voldeed Aruba aan de doelstelling van het begrotingstekort, al werd naar het oordeel van het CAft te veel nadruk gelegd op belastingverhogingen in plaats van bezuinigingen. ,,Vanuit het oogpunt van economische groei zijn bezuinigingen die vooral gericht zijn op het beperken van inefficiëntie ook beter dan belastingverhogingen, zoals stijgende omzetbelasting om de uitgaven voor gezondheidszorg te financieren”, adviseert Gradus.
Kortom: ,,Aruba is een redelijk welvarend land in vergelijking met andere Caribische kleine staten, maar de economie is zeer cyclisch en daarom vatbaar voor crises. Overheidsfinanciën en stijgende rentelasten baren grote zorgen. Vanaf 2015 (tot 2020) was er een lichte verandering in de ontwikkeling van de overheidsfinanciën, maar deze was onvoldoende om de nominale schuld te laten afnemen. Daarom is er zo snel mogelijk een overschot op de begroting nodig. Belangrijk is dat na de covidcrisis moet worden begonnen met het herstructureren van de overheidsfinanciën en het versterken van de economie”, aldus Gradus. Van zijn suggesties hiervoor morgen een verslag in deze krant.
