10 jaar na Transparency International-rapport over corruptierisico’s Curaçao

Door Fundashon Kòrsou Transparente

Het is inmiddels tien jaar geleden dat Transparency International de National Integrity System-assessment over de kwetsbaarheden van Curaçao voor corruptie presenteerde. De organisatie publiceerde in 2013 een indrukwekkend rapport met een lijst met aanbevelingen voor gerichte maatregelen. Een groep personen die destijds betrokken was bij de samenstelling van het rapport richtte daarna de burgerbeweging Fundashon Kòrsou Transparente op. De groep wilde ervoor waken dat de aanbevelingen in de onderste lade zouden verdwijnen. We zijn inmiddels tien jaar verder. Waar staan we nu?

De stichting staat de komende maanden stil bij de resultaten en aanbevelingen uit het rapport van destijds en werpt een blik op de huidige stand van zaken. Vandaag eerst een terugblik op de bevindingen uit het onderzoek. Transparency International gaat ervan uit dat het voorkomen en bestrijden van corruptie in een land vraagt om een holistische aanpak. Het gaat om het samenspel van verschillende institutionele actoren, hun activiteiten en onderlinge interacties. Vanuit dat perspectief evalueerde Transparency International 14 cruciale pijlers die het institutionele landschap van Curaçao vormen. Het onderzoek identificeerde zowel sterke als zwakke punten binnen het nationale integriteitssysteem van Curaçao. Het rapport biedt een diepgaand inzicht in de weerbaarheid en effectiviteit van instituties en sectoren bij het voorkomen en het bestrijden van corruptie en het bevorderen van transparantie en integriteit.

Integriteitssysteem
De 14 pijlers die werden geëvalueerd omvatten onder andere het parlement, de regering, de rechtspraak, de overheid, rechtshandhavingsinstanties, politieke partijen, media en het bedrijfsleven. Elke pijler werd beoordeeld op drie belangrijke aspecten die van invloed zijn op het vermogen om corruptie te voorkomen: algehele capaciteit, de interne governance en procedures en de rol van de pijler in het algehele integriteitssysteem. Van elke pijler werd zowel het wet- en regelgevend kader in kaart gebracht, als de uitvoering in de praktijk.

Sterke en zwakke pijlers
In 2013 werden door Transparency International de rechterlijke macht, de Ombudsman en de controle- en toezichtinstanties als sterke pijlers binnen het integriteitssysteem van Curaçao geïdentificeerd. Deze organisaties werden over het algemeen als betrouwbaar beschouwd, maar opgemerkt werd dat hun effectiviteit werd belemmerd door zwaktes in andere pijlers. Aan de andere kant werden politieke partijen, de publieke sector en de media geïdentificeerd als zwakke pijlers, wat een negatieve invloed had op het integriteitssysteem van Curaçao.

Een cruciaal aspect dat aandacht kreeg was het gebrek aan transparantie en verantwoordingsplicht bij politieke partijen. De financiering van politieke partijen werd als onvoldoende gereguleerd beschouwd, wat leidde tot lage scores op het onderwerp transparantie voor deze pijler. Om het vertrouwen van het publiek in het politieke proces te herstellen, werd het belang benadrukt van het bevorderen van transparantie en verantwoording in de financiering van partijen.
Daarnaast liet het onderzoek de uitdagingen van de publieke sector op het gebied van integriteit zien. De sterke invloed van de uitvoerende macht op benoemingen en beleidsbeslissingen werd beoordeeld als belemmerend voor het effectief functioneren van de publieke sector. Zowel een hands-on aanpak van de uitvoerende macht als het uitblijven van actie zou het vermogen van de publieke sector om daadkrachtig te functioneren beperken. Om de integriteit in de publieke sector te waarborgen, werd aanbevolen om deze kwesties aan te pakken.

Een andere pijler die volgens Transparency International aandacht behoefde, was de media. Het belang van een kritische en onafhankelijke pers in het blootleggen van misstanden en het informeren van het publiek werd essentieel genoemd. De behoefte aan meer opgeleide (onderzoeks)journalisten werd benadrukt en het belang van minder afhankelijkheid van particuliere financiers en advertentie-inkomsten om de onafhankelijkheid van media-aanbieders te waarborgen.

Naast de bevindingen over de sterkste en de zwakste pilaren, worden in het rapport ook tal van kwetsbaarheden in de andere pilaren genoemd, zoals de zwakke wettelijke basis van de electorale raad en het tekort aan financiële middelen bij de politie- en justitiediensten.

Aanbevelingen
Naar aanleiding van de bevindingen deed Transparency International de volgende vier hoofdaanbevelingen. 

1. Curaçao moet met spoed de Conventie van de Verenigde Naties tegen corruptie ratificeren en een actieplan ontwikkelen om de implementatie en handhaving ervan te waarborgen.
2. Alle sectoren van de samenleving moeten streven naar verhoogde niveaus van transparantie in hun activiteiten, interne procedures en financieringsbronnen. Met name de financiering van politieke partijen vereist aandacht.
3. De regering moet prioriteit geven aan de financiering en capaciteitsopbouw van rechtshandhavingsinstanties om hen in staat te stellen op een effectieve wijze onderzoek te doen en gevolg te geven aan zaken die worden aangedragen door controle- en toezichthoudende instanties.
4. Gezien de centrale rol van de publieke sector moet de overheid zich inzetten voor een grotere onafhankelijkheid en verantwoordingsplicht van de publieke sector, waarbij principes van behoorlijk bestuur worden gevolgd en alle interne mechanismen voor het afleggen van verantwoording en integriteit aanwezig zijn. De naleving van deze mechanismen moet worden gecontroleerd en indien nodig worden gesanctioneerd.

De hoofdaanbevelingen en de stand van zaken daaromtrent krijgen aandacht in de komende artikelen in deze reeks van Kòrsou Transparente.

Bewustwording
Fundashon Kòrsou Transparente is een burgerinitiatief, ontstaan na het onderzoek van Transparency International. Het doel van de stichting is om de bewustwording van de gemeenschap van de schadelijke effecten van corruptie en het belang van integriteit te vergroten en burgers aan te moedigen om op te komen voor een integer Curaçao. Ter gelegenheid van het tienjarig jubileum van het NIS-rapport organiseert Kòrsou Transparente op 8 december 2023, in het kader van de United Nations International Anti-Corruption Day, het seminar ‘Integer Bestuur: Een voorwaarde voor duurzame groei op Curaçao’. In aanloop naar deze datum publiceert Kòrsou Transparente een aantal artikelen waarin specifieke aanbevelingen uit het onderzoek worden belicht. Dit artikel is de eerste in een reeks van zes.

Aan dit artikel is bijgedragen door verschillende leden van het bestuur en de adviesraad van Kòrsou Transparente. De stichting zelf noemt daarbij geen namen, behalve die van voorzitter Michael Hernandez.