Door Gijs van den Heuvel
Racisme is een zware beschuldiging. Voor je iemand daarvan beticht moet je eerst goed nadenken. Het lijkt alsof dat steeds minder gebeurt, dat nadenken. Of anders gesteld: de beschuldigingen over racisme vliegen je de laatste tijd om de oren. Het resultaat is dat niemand meer naar elkaar luistert.
In Nederland zag je het fenomeen vooral ontstaan rond de discussie over Zwarte Piet. Je kunt misschien de figuur Zwarte Piet een racistische achtergrond toedichten. Maar in de discussie werd dat al snel persoonlijk, alsof alle sinterklaasvierders racisten zijn. Het mondde uit in bedreigingen over en weer.
Je hoeft nog maar iets te zeggen over een andere bevolkingsgroep (of een vertegenwoordiger van die groep) of je wordt voor racist uitgemaakt. Zanger en jurylid Gordon weet daar inmiddels alles van. Zijn ongepaste opmerkingen over een Chinese deelnemer aan een talentenjacht verdienen het niet om verdedigd te worden, maar of hem dat meteen een racist maakt? Ik denk van niet.

Gevoel van meerwaarde
Nou is racisme een moeilijk begrip: volgens het Van Dale-woordenboek is het een ‘uiting van vijandigheid of haat’ tegen een andere groep ‘uit een gevoel van meerwaarde’. Om bij het voorbeeld van Gordon te blijven, heb ik er geen moeite mee om hem het tweede deel van deze definitie aan te wrijven. Maar met haat ligt dat toch wat moeilijker.
Directe aanleiding voor deze beschouwing is een korte reeks recente voorvallen. In Tilburg stelt de VVD in het verkiezingsprogramma voor capaciteit bij politie en justitie vrij te maken om de hoge percentages criminele Marokkaanse en Antilliaanse jongeren omlaag te brengen. Het Overlegorgaan Caribische Nederlanders (OCaN) noemt die specifieke aandacht etnisch profileren. In een goed onderbouwd protest schrijft de organisatie dat dit niet is toegestaan. Maar meteen volgt daarop de kwalificatie dat dit voorstel racistisch is, waarop de lokale VVD-leider dit op zijn beurt ‘idioot’ noemt. De discussie wordt op die manier meteen doodgeslagen.

Sulvaran
Ook op Curaçao was er onlangs een soortgelijk voorval. Na de harde uithaal van advocaat Peppie Sulvaran richting een rechter in de zaak rond Centrale Bankpresident Emsley Tromp, diende de deken van de Orde van Advocaten een klacht tegen hem in. Waarop Sulvaran haar meteen maar een racist noemde. Waarop het conflict zodanig escaleerde, dat er weinig hoop is op een goede afloop.
Kritiek hebben op elkaar is goed, discussie nog beter. Maar zodra het woord racisme valt, lijkt elke discussie gedoemd te mislukken. En dat kan toch niet de bedoeling zijn, tenzij er echt sprake is van rassenhaat. Of als het de bedoeling is alleen maar om je heen te slaan zonder tot een oplossing te willen komen.

Kleuters
Dat laatste lijkt in het geval Sulvaran niet ondenkbaar, gezien zijn stichting KFO in een manifest tegen de Nederlandse ‘onderdrukking’ van Curaçao stelt dat er ‘alleen maar vrienden en vijanden’ zijn. En ‘als wij onze zin niet krijgen dan is geweld de enige optie’. Dat doet mij denken aan een stelletje verwende kleuters, die de boel op stelten zetten als ze hun zin niet krijgen. In een volwassen samenleving is dat een trieste ontwikkeling.

Gijs van den Heuvel is journalist en kent de Antillen goed. Hij heeft 10 jaar op Curaçao gewerkt en werkte daarna voor de Caribische redactie van de Wereldomroep. Deze bijdrage is ook te vinden op zijn weblog Prikichi.org.