Door prof. dr. Frank Kunneman
Het is lekker makkelijk om in je sociale omgeving mensen een etiket op te plakken. Dat ordent je perspectief op de wereld. Die man is knettergek. Die vrouw is aardig. Die mensen zijn gemeen. Hollanders zijn gierig.
Het gemak van een label is uiteraard ook een gevaar: je stigmatiseert. Je gaat mensen op een specifieke door het stigma gestuurde manier benaderen. De gekke man ga je mijden, de aardige vrouw ga je meer vertrouwen. De interactie wordt daardoor al snel een selffulfilling prophecy. Volgens de etiketteringstheorie (Erving Goffmann) gaat degene die het label krijgt opgeplakt, zich vaak gedragen conform het etiket dat hem sociaal is gegeven. De als crimineel behandelde jongere crimineel wordt crimineel, de als dement tegemoet getreden vrouw wordt dement enzovoort.
Etiketteren doen we ook in de raad van commissarissen. U kent ze wel, uit uw bestuur of uit uw raad: Willem de Zwijger zegt de hele vergadering nagenoeg niets; hij kijkt intelligent om zich heen en knikt af en toe; Pietje Precies neemt graag een half uur van ieders kostbare tijd om de notulen goed door te nemen; Zina Zeur blijft tot vervelens toe doorzagen over irrelevante onderwerpen; Haantje de Voorste neemt steeds weer het woord en valt iedereen in de rede; Chris Chaos weet nooit om welk agendapunt het ook al weer gaat; Otto Ongeïnteresseerd WhatsAppt voortdurend tijdens de vergadering als hij niet een e-mail aan het versturen is; Leo Luiwammes leest nooit van tevoren de stukken; Adrie Afwezig is er vanzelfsprekend niet; Thea Telaat komt altijd te laat.
Wat heb je aan die mensen in de raad? De ironie is dat je er niets aan hebt, vooral door het etiket dat je zelf hebt geplakt. Daarmee zijn namelijk de verhoudingen bepaald, inclusief de manier waarop je zelf met de desbetreffende persoon omgaat. Dat is niet handig. Bij een raad van commissarissen gaat het altijd om het groepsresultaat. Je moet het letterlijk samen doen. Dat betekent dat je niet kunt volstaan met het plakken van een etiket. Je moet je tot die ander gaan verhouden. Je moet achter het etiket kijken. Waarom zegt Willem de Zwijger niets? Stel hem eens vragen. Waarom is Otto ongeïnteresseerd? Mogelijk vindt hij de discussie niet efficiënt. Vraag het Otto. Pietje Precies en de notulen? Bespreek de notulen niet tijdens de vergadering, maar laat iedereen tevoren per e-mail zijn opmerkingen en commentaar geven. Dan is de onevenredige en zinloze tijdsconsumptie van Pietje ook verleden tijd. Dat vergt dus gesprekken op metaniveau. Je blijft dan niet hangen in snelle oordelen en veroordelingen, maar zoekt met je medecommissarissen contact op onderwerpen die soms ongemakkelijk lijken maar die niet uit de weg mogen worden gegaan. Dat is groepsdynamiek. De dynamiek binnen een raad van commissarissen omvat complexe interacties tussen individuen, machtsverhoudingen en organisatorische contexten. Als bijvoorbeeld een commissaris ook een grootaandeelhouder is (zoals bij Ennia) of een belangrijke belanghebbende vertegenwoordigt, kan deze aanzienlijke macht en invloed uitoefenen op de beslissingen en koers van de raad. Hun meningen kunnen zwaarder wegen en ze kunnen de uitkomst van discussies en besluiten binnen de raad beïnvloeden. Ook hier werkt de selffulfilling prophecy. De commissaris/grootaandeelhouder ontmoet geen kritiek (want wie durft?). Hij raakt steeds meer ontwend om tegengesproken te worden. De effectiviteit van het toezicht van de raad degradeert op die manier tot een minimum. Om die reden heeft elke raad ook rebellen nodig. Dat zijn mensen die niet bang zijn om hun mond open te doen, ook niet als het misschien wat pijnlijk is. Ze kijken achter het etiket en dwingen hun mederaadsleden om dat ook te doen. Neem ze vooral op in het profiel van je raad van commissarissen: Robbie en Ronella Rebel.

Frank Kunneman (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) is advocaat op Curaçao en expert op het gebied van corporate governance.