Door Zuleika Lasten en Anneke Haasnoot

,,In this world nothing can be said to be certain, except death and taxes.” Benjamin Franklin, 1789.

Belastingen en overlijden, geen vrolijke onderwerpen, maar wel twee zaken waar we in ons leven mee moeten omgaan. En twee zaken die meer met elkaar van doen hebben dan je misschien denkt.
Iedereen weet dat er bij overlijden van iemand die woont op Curaçao of Aruba eigenlijk successiebelasting (erfbelasting) verschuldigd is aan de lokale belastingdienst. Er moet dan betaald worden over de gehele nalatenschap, en de belastingschuld heeft nog voorrang ook. Minder bekend is dat in het buitenland wonende personen met een huis op Curaçao of Aruba, hier ook successiebelasting (overgangsbelasting) over verschuldigd zijn.
En wie moet dat allemaal betalen? De erfgenamen. Alleen wie zijn die erfgenamen? Dat is wat we in deze column kort bespreken: de erfgenamen volgend uit de wet wanneer je niets onderneemt, de mogelijkheden om daar middels een testament vanaf te wijken en enkele mogelijkheden om dit alles fiscaalvriendelijk vorm te geven. Deze column is overigens veel te kort om volledig te kunnen zijn, maar we proberen enkele basispunten te bespreken. Advies op maat van een notaris en een fiscalist voor jouw situatie is altijd nodig.
Wat zegt de wet als je niets regelt?
Als je niets regelt bepaalt de wet voor je wie jouw erfgenamen zijn. Dit zijn ten eerste je echtgenoot en kinderen voor gelijke delen. Zijn die er niet en nooit geweest, dan zijn het je ouders, broers en zussen voor gelijke delen (halfbroers en -zussen krijgen slechts een half deel; ouders minimaal een kwart). In beide kringen geldt dat wanneer iemand overleden is, zijn plaats opgevuld wordt door zijn afstammelingen. Afstammelingen moeten wel bestaan (minimaal verwekt zijn) op het moment van overlijden. Het gaat hier om bloedrelaties: stiefkinderen zijn automatisch uitgesloten. Andersom, de neefjes en nichtjes van je geëmigreerde broer die je de afgelopen 20 jaar niet gezien hebt, kunnen ineens aanspraak maken op je erfenis!
Vervolgens regelt de wet nog iets: namelijk de afwikkeling van je nalatenschap. Wanneer je echtgenoot nog leeft, krijgt hij/zij in beginsel alle goederen in bezit. De kinderen verkrijgen dan slechts een vordering die ieder jaar oprent en opeisbaar wordt bij overlijden of faillissement van de echtgenoot. De echtgenoot mag binnen 9 maanden besluiten hier van af te zien, wat tot gevolg heeft dat hij/zij samen met de kinderen eigenaar wordt van alle tot de nalatenschap behorende goederen, en zij het dus eens moeten worden om tot een verdeling te komen. Wanneer er geen overlevende echtgenoot is, is dit sowieso het gevolg: de erfgenamen worden gezamenlijk eigenaar. Let op: op Aruba en Bonaire geldt dit zelfs altijd, daar telt de langstlevende echtgenoot als kind zonder bijzondere regels. De erfgenamen kunnen daar afgifte van de goederen vorderen, waardoor de overlevende echtgenoot bijvoorbeeld op straat kan komen te staan.
Naast de praktische ingewikkeldheid van gezamenlijk eigenaarschap en de familieperikelen die dit met zich mee kan brengen heeft dit alles ook een fiscale component. Overdrachten van bepaalde goederen via erfrecht worden namelijk niet belast terwijl ze dat bij verkoop wel worden. Voorbeelden hiervan zijn huizen (overdrachtsbelasting) en aandelen (inkomstenbelasting). Heb je bijvoorbeeld een eigen bedrijf, en je wilt dat alleen de kinderen die er ook daadwerkelijk in werken hier een aandeel in verkrijgen, dan wil je iets regelen. Anders moeten de werkende kinderen na de verdeling van de nalatenschap, de niet werkende kinderen uitkopen waardoor er ook nog eens inkomstenbelasting betaald moet worden.
Wat kan je regelen in je testament?
Om in meer of mindere mate van te voren toch alvast wat te regelen voor je nabestaanden (zodat zij niet in de problemen komen bij jouw overlijden, zie hierboven) kan je in overleg met een fiscalist een testament opstellen bij een notaris. In een testament kan je allerlei dingen regelen, of het juist heel beperkt houden. Alles wat je niet in je testament regelt, gaat de wettelijke regels volgen.
Je kan in je testament je erfgenamen bepalen, afwijkend van de wettelijke regels. Je kan familieleden onterven of juist stiefkinderen of anderen opnemen als erfgenamen. Daarnaast kan je legaten opstellen. Legaten zien op de afgifte van bepaalde goederen of geld aan specifieke personen, buiten de algemene erfstelling om. Hiermee kan je bijvoorbeeld regelen dat je eigen bedrijf naar de juiste kinderen gaat; maar het kan ook zien op een bepaald familiesierraad, kunststuk of een auto. Voor bepaalde kleine dingen, zoals kleding en boeken (en orgaandonaties) heb je overigens niet eens een testament nodig, dit kan ook middels een handgeschreven codicil.
Deze twee zaken kennen wel één limiet en dat zijn de wettelijke rechten van kinderen tot maximaal 25 jaar oud en de partner (echtgenoot én partner waarmee minimaal 10 jaar is samengeleefd als waren zij gehuwd), aangezien voor beide een soort onderhoudsverplichting geldt. Op Aruba en Bonaire zijn de wettelijke rechten van kinderen overigens veel uitgebreider. Kinderen hebben hier recht op afgifte van goederen ter waarde van hun legitieme portie, waarbij de omvang wordt gesteld op een deel variërend van 1/2e tot 3/4e van waar zij wettelijk recht op hadden gehad. Het uitkleden van deze legitieme middels giften werkt niet.
Daarnaast kun je in je testament een bewindvoerder aanstellen voor bijvoorbeeld minderjarige erfgenamen, en alles regelen ten aanzien van het afwikkelen van zowel het overlijden als de nalatenschap. Ook kun je je nalatenschap voorzien van een zogenaamde uitsluitingsclausule. Met zo’n clausule kun je bepalen dat de aangetrouwde kant niet bij jouw nalatenschap kan. Als je nog meer controle wilt, kun je een tweetrapsmaking opnemen. Dit is een bepaling die regelt wie jouw nalatenschap moet krijgen als je eerste erfgenaam overlijdt.
Deze mogelijkheden kunnen ook fiscale gevolgen hebben, en kunnen dan ook als fiscale planningsmogelijkheden gebruikt worden. Een simpel voorbeeld is de toepassing van de tweetrapsmaking. Deze kan heel handig zijn doordat de tweede vererving fiscaal als een tweede vererving vanuit jouzelf gezien wordt, inclusief bijbehorend tarief. Dit kan voordelen hebben wanneer een van je kinderen zelf geen kinderen heeft, als het vanuit hem/haar zou vererven naar zijn/haar broers/zussen, kost dat wegens het verschil in toegepast tarief tweemaal zoveel erfbelasting als wanneer het de tweede keer weer via jou zou gaan. Een ander voorbeeld wanneer dit zinvol kan zijn is wanneer het kind in een land woont waar de tarieven voor de erfbelasting veel hoger zijn.
Concluderend zijn er een aantal redenen om de overweging te maken een testament op te stellen. Deze variëren tot het goed achterlaten van geliefden en het voorkomen van onenigheden binnen de familie, tot het in ogenschouw nemen van de fiscale voordelen die met een goed geregeld testament behaald kunnen worden.

Zuleika Lasten is werkzaam als fiscalist bij Pricewaterhouse-
Coopers (PwC) Dutch Caribbean op Curaçao. Anneke Haasnoot richt zich als belastingadviseur in de Private Wealth en Private Companies-praktijk van PwC op de advisering van vermogende families, particulieren en familiebedrijven. Verder is zij betrokken bij de formeel recht- en procespraktijk en heeft zij in 2014 de specialisatieopleiding Fiscale Advocatuur aan de Universiteit van Leiden voltooid.