Door prof. dr. F.B.M. Kunneman

Het komt regelmatig voor dat een bedrijf tijdelijk zonder directie zit. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren door een onverwacht ontslag of door het onverwachte overlijden van een directeur. Vanzelfsprekend kan er dan niet al te lang gewacht worden met het benoemen van een nieuwe directeur. The show must go on. Bovendien is het een onaanvaardbaar risico voor een bedrijf om te lang zonder leiding te fungeren.

Het benoemen van een directeur is over het algemeen echter niet een klus die snel geklaard is. Vaak is niet direct een geschikte interne kandidaat beschikbaar. Dan zal extern geworven moeten worden. Zo’n wervingsprocedure neemt al gauw enkele maanden in beslag en soms wel een halfjaar. Als het gaat om een overheidsentiteit kan dat nog langer zijn. Immers, dan moet door het Land ook nog tussentijds advies aan de Adviseur Corporate Governance worden gevraagd. Al die tijd zit de onderneming zonder directeur.

De Raad van Commissarissen zal in zo’n geval actie moeten ondernemen. Afhankelijk van hoe dit in de statuten is geregeld kan bijvoorbeeld een interim-directeur worden benoemd. Vaak is dit iemand anders uit de organisatie. Deze persoon wordt dan tijdelijk met het bestuur van de onderneming belast. Soms laten de statuten ook toe dat in dergelijke situaties de Raad van Commissarissen zelf in het bestuur voorziet. In dat geval staat in de statuten meestal ook dat dit slechts tijdelijk mogelijk is. Er staat dan dat ‘onverwijld’ in een vacature moet worden voorzien. Het bestuur wordt dan door de Raad van Commissarissen weer overgedragen aan een ‘echte’ directeur.

De vraag dringt zich nu op wat ‘onverwijld’ is. Hoe lang mag de Raad van Commissarissen in het bestuur voorzien? En wat moet de commissaris die de bestuursfunctie uitoefent verdienen? Een directeurssalaris, een commissarissenvergoeding of iets daar tussenin?

Onverwijld. Wie gebruikt dat woord ooit? Manuel, kom onverwijld naar huis! Niemand zegt dat in ons normale spraakgebruik. Wel die gekke juristen. Het begrip ‘onverwijld’ is desalniettemin juridisch gezien zeer interessant. Letterlijk betekent het: zonder uitstel. Onverwijld is dus iets anders dan ‘direct’ of ‘meteen’. Onverwijld wil zeggen ‘niet langer dan noodzakelijk’. Als de Raad van Commissarissen tijdelijk het bestuur van de onderneming overneemt, dan dient zonder uitstel een definitieve oplossing te worden gevonden. Dat betekent dus dat de periode dat de Raad de onderneming tussentijds bestuurt niet langer mag duren dan nodig is om een nieuwe directeur te selecteren en te benoemen. Het wervingsproces moet dus direct worden gestart. Als het wervings-, selectie- en benoemingsproces acht maanden in beslag neemt, is het best mogelijk dat onverwijld in de vacature is voorzien. Maar als het ook in drie maanden had gekund, en de Raad van Commissarissen heeft nodeloos drie maanden gewacht met het opstarten van het wervingsproces, dan is geen sprake meer van ‘onverwijld’.

En wat moeten de besturende commissarissen in de periode dat zij besturen, verdienen? Hebben zij recht op een aanvulling op hun commissarissenvergoeding? Dat lijkt op het eerste gezicht redelijk. Immers, zij moeten nu heel veel meer tijd besteden aan het bedrijf. Bovendien hebben zij andere verantwoordelijkheden. Toch hebben de commissarissen in de periode dat zij besturen geen recht op een extra vergoeding. Hoogstens kunnen zij de gemaakte extra onkosten aan het bedrijf in rekening brengen. Is dat wel redelijk? Ja. Als je commissaris wordt, dan weet je dat zich omstandigheden kunnen voordoen waarin je moet inspringen als bestuurder. Zorg er dan maar zelf voor dat er snel in de vacature wordt voorzien. Onverwijld!

Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner bij advocatenkantoor VanEps Kunneman VanDoorne en hoogleraar Corporate Governance aan de UoC. Hij leidt het team dat adviseert over corporate governance. Hij schrijft en doceert al decennia over dit onderwerp.