Door Arjen van Rijn
Ik heb de brief van minister Plasterk met verbazing gelezen. De minister zegt dat het kabinet de beschouwing van de Raad van State waardeert en onderschrijft, maar in de voorlichting niet een onrechtmatigverklaring van de aanwijzing aan de Gouverneur van Aruba leest. Dat zegt de Raad van State inderdaad niet met zo veel woorden, daarvoor is de Raad te diplomatiek, maar volgens mij is die conclusie onvermijdelijk. Kennelijk heeft de minister de voorlichting niet goed gelezen of niet goed wíllen lezen.
Artikel 21 van het Reglement voor de Gouverneur zegt dat de gouverneur een wettelijke of bestuurlijke maatregel van de regering hétzij moet vaststellen hétzij terstond moet doorsturen naar de Koninkrijksregering wanneer hij meent dat de maatregel strijdig is met het Koninkrijksrecht- of belang. De Raad van State zegt dat met deze verplichting niet verenigbaar is dat aan de gouverneur een aanwijzing gegeven wordt om de vaststelling van een maatregel gedurende langere tijd op te schorten. Maar dit is precies wat de Koninkrijksregering in de aanwijzing van 11 juli 2014 aan de gouverneur van Aruba wél heeft gedaan. Bovendien was er geen sprake van een ultimum remedium-situatie die voldoet aan de strikte definitie die de Raad van State in zijn voorlichting hanteert (en die volledig in lijn is met de doctrine zoals die sinds 1954 geldt).
Van hetzelfde laken een pak voor wat betreft de aanwijzing van september vorig jaar aan de gouverneur van Aruba om de benoeming van een nieuw kabinet van Sint Maarten aan te houden totdat hij zelf een screening had verricht naar hun geschiktheid. De Raad van State zegt luid en duidelijk dat per aanwijzing geen nieuwe bevoegdheden aan de gouverneur kunnen worden gegeven en dat de bestaande bevoegdheden van landsorganen niet doorkruist kunnen worden. Precies dat is in de aanwijzing aan de gouverneur van Sint Maarten gebeurd.
Ik begrijp niet hoe je op grond van de voorlichting van de Raad van State kunt concluderen dat wat vorig jaar gebeurd is staatsrechtelijk gezien in orde was. Ik heb in ieder geval genoeg opgevangen over de discussies die binnen de Raad van State in de aanloop naar de voorlichting hebben plaatsgevonden om te weten dat de conclusie van minister Plasterk niet de conclusie is zoals de Raad van State die bedoeld heeft. Hoeveel duidelijker had de Raad van State nog kunnen zijn?
De brief van de minister is een politieke reflex, die alleen maar ten doel heeft de manoeuvreerruimte voor de toekomst zo groot mogelijk te houden. Dat is precies ook de reden dat er in Den Haag zo weinig enthousiasme bestaat voor een geschillenregeling. Men wil zo veel mogelijk zelf kunnen blijven bepalen wanneer het nodig is om in de Caribische landen in te grijpen. Aan lastige constitutioneelrechtelijke beperkingen - nota bene samen afgesproken - wil men liever niet worden herinnerd.
Ik vind dat een onjuiste houding.
Arjen van Rijn is bijzonder hoogleraar Staatsrecht en staatkundige vernieuwing. Hij adviseert de Arubaanse regering van premier Mike Eman in het geschil rondom de aanwijzing.