Iedereen die in de jaren vijftig bij de fraters op de lagere school heeft gezeten, herinnert zich de naam Njoka en heeft het boek Vlugge Slang gelezen. Opmerkelijk.
Een paar jaar terug leek het mij interessant om opnieuw te lezen wat wij vroeger lazen en ik ging op zoek naar het boek. Tevergeefs. Een maand geleden kwam ik tot mijn geluk een exemplaar tegen op het internet dat ik kon downloaden.
Vlugge Slang, Missieverhaal Midden-Afrika, is geschreven door M.C. Versteeg (frater Maria Cassianus) voor het derde leerjaar. De eerste druk verscheen in 1935, ik heb de tekst van de vijfde druk. In het voorwoord staat: ‘De schrijver koos voor dit eerste missieboekje de neger, omdat deze door zijn kleur voor onze jeugdige lezers het meest geliefde type is der Missielanden’.
Het verhaal gaat over het negerjongetje Njoka (vlugge slang) dat opgroeit in het dorpje Kaja waar nog nooit een missionaris is geweest. ‘Njoka en de andere negerjongetjes leerden niets. Vader en moeder leren ze ook niets. Ja, iets leren ze wel, maar het is niet veel goeds: ze leren stelen, liegen, vechten, schelden en nog meer boze dingen - net als hier de stoute straatbengels’.
In het dorp woonde de tovenaar, waar alle andere negers bang voor waren. Hij was de slimme neger die de anderen bedroog. Hij kon de boze geesten bezweren en zieken genezen, maar om dat te doen eiste hij wel eerst een betaling in de vorm van een geit, een kip of zoete patat. Als de zieke niet genas, was het zijn eigen schuld.
Kavoela was de vader van Njoka. Njoka moest de geiten hoeden en als hij dat niet goed genoeg deed, sloeg zijn vader hem voor rot. Kavoela was een egoïstische vader die alleen maar aan zichzelf dacht.
Op een dag zag Njoka een witte man met een baard in het bos en dacht dat het een witte geest was. ,,Nee”, zeiden de anderen, ,,het is een Wazoengoe, een blanke. Die zijn erger dan witte geesten. Die grijpen de negers, koken ze en eten ze op.” De tovenaar beaamde dit.
Njoka speelde in het bos en werd gebeten door een slang. Zijn been werd dik en deed vreselijk pijn. De tovenaar bond twee hoorntjes boven de wond. Njoka was niet meer de vlugge slang. De wond werd alleen maar erger.
Een week later kwam er een neger in het dorp die een broek aan had en een jas en een hoed op had. Alle negers gingen naar hem kijken. Die moest wel een heel rijke zijn. Maar het was de catechist die kwam vertellen hoe goed de blanke mannen waren en dat ze de negers kwamen leren van de grote Geest daarboven. De tovenaar moest er niets van hebben en hitste de anderen op tegen de catechist.
Op een ochtend kwam de missionaris samen met de catechist in het dorp. Niemand kwam naar buiten, iedereen was bang. Loezamba kwam als eerste uit zijn hut. Hij had eerder blanken gezien. De missionaris stopte zout in zijn mond en gaf hem blinkende koralen. Het zout vond hij lekker. Nu kwamen Njoka en de anderen ook.
De missionaris verzorgde Njoka’s wond. Na een paar dagen was die genezen. De missionaris kreeg het vertrouwen van de dorpelingen, tegen de zin van de tovenaar en zijn meester, de duivel. Zij beraamden een plan om de missionaris te dwarsbomen, maar het plan mislukte.
Njoka gaat naar de missieschool in Toera, een aangrenzend dorp. Maar de tovenaar geeft zich niet gewonnen. Hij overreedt Kavoela om Njoka weg te halen van de school en hem bij het opperhoofd geiten te laten hoeden, dan zou hij heel rijk worden. Kavoela luistert naar hem.
Nu breekt de builenpest uit. Iedereen wordt ziek, Njoka ook. Het opperhoofd vlucht. Njoka voelt dat hij gaat sterven en sleept zich met zijn laatste krachten naar Toera. Hij vraagt de missionaris om hem te dopen. De missionaris leert hem weer bidden en doopt hem. Een paar minuten later sterft hij. Zijn ziel is gered.