Door dr. Lammert de Jong

Volgens recente berichten moeten Curaçao en Aruba (en Sint Maarten, red.) akkoord gaan met de inrichting van een zelfstandig bestuursorgaan (zbo) dat gedurende zeven jaar wordt gerund door drie Europese Nederlanders. Dit zbo zal het voor het zeggen hebben inzake het financieel beleid, de nodige hervormingen en de verdeling van fondsen. Voor zover bekend moet dit zbo-voorstel - oftewel dictaat - voor aanstaande vrijdag worden geaccepteerd, wil Curaçao een volgende coronafinancieringstranche ontvangen.

De zbo-figuur en bijbehorende bevoegdheden worden in meer dan 200 pagina’s uit de doeken gedaan, een document dat de regering van Curaçao op maandag 6 juli mocht ontvangen en uitdrukkelijk geheim moet houden! Toch heeft menigeen hiervan door ‘horen zeggen’ rudimentaire kennis kunnen nemen; idem dito ondergetekende. De vereiste geheimhouding is te veel gevraagd, dat zal aanstonds wel blijken.

Allereerst, wat is er zo bijzonder aan Europese Nederlanders dat alle andere Nederlanders moeten worden uitgesloten dit zbo te bemannen? Kunnen niet-Europese vrouwelijke Nederlanders wel solliciteren? Is hier sprake van een slip of the pen? Of heeft de directie Koninkrijksrelaties (DKR) - die valt onder het Directoraat-Generaal Bestuur en Koninkrijksrelaties van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) - duidelijk willen maken dat Caribische Nederlanders echt een tandje lager op de competentieladder staan? Eertijds was er sprake van Nederlanders en ‘onderdanen’. Dat onderscheid is met het Statuut van 1954 verloren gegaan, maar kennelijk woekert het onderhuids nog voort. Het Statuut maakt geen onderscheid naar woonplaats van Nederlanders; ook de Caribische Nederlanders zijn verzekerd van de rechten verankerd in de Nederlandse nationaliteit. Het staatsburgerschap van het Koninkrijk behoort tot de verworvenheden van een op gelijkwaardigheid gebaseerd staatsverband. Wij zijn allemaal Nederlander! Europese Nederlanders hebben geen exclusieve voorrangsrechten om dit, of welk ander zbo, te annexeren. Wat is de kwalificatie van Europese Nederlanders boven de CAS-Nederlanders (Curaçao, Aruba en Sint Maarten)? DKR heeft zich hiermee op een gevaarlijk hellend begeven dat uitnodigt tot discriminatie.

Voorts, waarom is DKR nú zo gehaast terwijl het tien jaar de tijd heeft gehad de waarborgfunctie van het Koninkrijk daadkrachtig uit te voeren, c.q. in termen van staatssecretaris Raymond Knops ‘te dragen’. Volgens het Statuut, artikel 43 lid 2, is het waarborgen van […] de deugdelijkheid van bestuur aangelegenheid van het Koninkrijk. Ten tijde van 10-10-‘10 is een groot deel van de overheidsschuld van Curaçao en Sint Maarten kwijtgescholden om deze landen met een schone lei te laten beginnen. Toen is de wederzijdse ‘hulp en bijstand’ niet bij het vuil gezet. Voor Curaçao en Sint Maarten had deze kwijtschelding tot gevolg dat zij akkoord moesten gaan met de Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten, geldend van 10-10-‘10 tot heden. Een College financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Cft) werd belast met toezicht op de overheidsfinanciën van de landen Curaçao en Sint Maarten, bestaande uit vier leden, benoemd door de Rijksministerraad (RMR), op voordracht van respectievelijk Curaçao, Sint Maarten en Nederland. Het Cft heeft inderdaad jarenlang toezicht uitgeoefend, en zo het dat nodig achtte DKR en de Rijksministerraad geadviseerd een zogenaamde ‘aanwijzing’ af te geven.

Toch, de Nederlandse ministerraad beklaagt zich: ,,Alle afspraken, adviezen en aanwijzingen zijn echter helaas niet of onvoldoende opgevolgd.” Vanzelfsprekend rijst dan de vraag wat de Directie Koninkrijksrelaties (DKR) in de afgelopen jaren met al die afspraken, adviezen en aanwijzingen heeft ondernomen om tot resultaat te komen. Wie heeft hier zitten slapen? Heeft DKR volstaan met alleen maar nota te nemen van dit ongerief om zich a priori vrij te pleiten van het bestuurlijk tekort van de Caribische landen? Het moge duidelijk zijn dat de plicht van het Koninkrijk behoorlijk bestuur te waarborgen meer vergt dan een aaneenrijging van oekazes en aanwijzingen, die vanzelfsprekend (sic) een goede afloop garanderen. Wat is in feite de uitvoeringspraktijk van DKR geweest om behoorlijk bestuur, concreet een sluitende overheidsbegroting in overleg met de landsautoriteiten, tot stand te brengen? Wat heeft DKR gedaan om hier resultaat te boeken? Waarom niet eerder aan de bel getrokken? Bij de Rijksministerraad, de Raad van State en andere hoogwaardigheden.

Halsoverkop wordt nu een zelfstandig bestuursorgaan (zbo) uit de grond gestampt, waar Curaçao en Sint Maarten (en Aruba, red.) ‘in the blind’ voor moeten tekenen. Wie moet voor deze gotspe verantwoordelijk worden gehouden? Ten slotte, waar blijft het Nederlandse parlement nu duidelijk wordt dat DKR de post- koloniale erfenis van het Koninkrijk niet volgens het register van behoorlijk bestuur weet te dragen? Oh Koninkrijk, let op uw saeck!

De auteur, dr. Lammert de Jong, woont in Nederland maar was op Curaçao Vertegenwoordiger van Nederland in de Nederlandse Antillen in de periode 1984-1995.