Door prof. dr. F.B.M. Kunneman

Wel eens geprobeerd de inhoud van een gebroken ei weer terug te stoppen in de schil? Ik denk het niet. Toch proberen veel bestuurders dat als ze over de post-Covid-19-periode nadenken. ,,We kunnen niet wachten tot het weer is zoals vroeger!” hoor je dan. Mooi niet. Een gebroken ei wordt nooit meer heel.
Waar moeten bestuurders aan wennen? Wat komt terug en wat niet? En het meest belangrijke: waar moet je nu al over gaan nadenken en op gaan anticiperen? Ik bespreek vier aandachtspunten voor bestuurders en commissarissen.
Wat niet terugkomt is een halve of een hele dag reistijd voor een vergadering van anderhalf uur. Vergaderen via Zoom of Teams gaat prima. Voorwaardelijk is dat je elkaar ook nog met enige regelmaat persoonlijk ziet en spreekt. Als een raad van commissarissen acht keer per jaar vergadert, dan kan dat post-Covid-19 heel goed in de helft van de gevallen virtueel.
Ten tweede. Digitale transformatie is geen nabije toekomst, het is een feit. Toch zie je dat nogal wat bestuurders en toezichthouders blijven steken in het denken over hun bedrijfsprocessen in oude patronen. Ze maken digitale aanpassingen die door covid of om andere redenen noodzakelijk lijken. Ze laten het daarbij. Doe dat niet. Draai het om. Ga een interne discussie aan. Laat je voorlichten over de onderdelen van je productie en dienstverleningscyclus die kunnen worden gedigitaliseerd. Je zal dan al snel merken dat dit vrijwel alles is. Alles wordt digitaal. De take away is dus dat wat je kúnt digitaliseren, ook móét digitaliseren. Doe je dat niet, dan verdwijn je in de post-Covid-19-wereld onherroepelijk. Dat geldt voor banken, restaurants, advocaten, medische dienstverleners, elektriciteitsbedrijven, sekswerkers en kruideniers. Iedereen dus.
Ten derde. Environmental, Social and corporate Governance (ESG). Nogal wat bedrijven denken dat rekening houden met het milieu en met onze sociale toekomst vooral een noodzaak is voor grote vervuilers zoals oliemaatschappijen, bouwbedrijven en autofabrikanten. Ook dat is een misvatting. Je ziet de afgelopen tien tot vijftien jaar een zich versnellende ontwikkeling waarbij wereldwijd corporate responsibility en regulering van ongewenste vormen van bedrijfsvoering de overhand krijgen. Geen enkel bedrijf kan zich daartegen onkwetsbaar wanen, getuige het recente spraakmakende vonnis van het Britse Hooggerechtshof. Dat besliste op 12 februari 2021 dat een groep van 42.000 boeren en vissers in de zwaar door olievervuiling getroffen Niger-delta ontvankelijk is in hun schadevergoedingsactie tegen Shell.
Het punt is niet dat die kwalijke vervuiler nu eens wordt aangepakt, het punt is dat Shell zijn hele bedrijfsfilosofie omgooit. Shell kondigde begin februari 2021 aan dat het na een transitieperiode van uiterlijk 40 jaar, totaal geen CO2 meer zou produceren. De energiedragers tijdens de transitieperiode worden gas en waterstof. Shell begrijpt dus dat het om te overleven moet transformeren. Het is de bakker die begrijpt dat hij geen brood meer moet bakken maar iets anders. Duurzaamheid is de sleutel tot dat andere. Dat is geen geitenwollensokkenvriendelijkheid maar bittere overlevingsnoodzaak.
Het vierde en laatste punt is de effectiviteit van de raad van commissarissen. Iedereen beseft tegenwoordig dat een raad van commissarissen als intern toezichtsorgaan noodzakelijk is. Toch is er maar weinig aandacht voor de effectiviteit van die raad en zijn leden. Daarin moet zwaar geïnvesteerd worden. Dat heeft een aantal kanten. Opleiding is er vanzelfsprekend een van. Evaluatie een andere. Ook diversiteit in de raad van commissarissen is er een. Nederland scoort Europees gezien zeer slecht in dit opzicht. Waar het om gaat is dat er meer besef moet komen van de waarde die ieder lid in moet brengen. Dat vereist verschillen in gender, in leeftijd, en in culturele achtergrond. Voor elk bedrijf moet die mix op maat worden gemaakt. Appeltje-eitje.

Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner bij advocatenkantoor VanEps Kunneman VanDoorne en hoogleraar Corporate Governance aan de UoC. Hij leidt het team dat adviseert over corporate governance. Hij schrijft en doceert al decennia over dit onderwerp.