Pourier danste alleen
Hoe gaat Miguel Pourier, die zaterdagavond overleed, de politieke geschiedenis in? Niet alleen als tweevoudig premier van de toenmalige Nederlandse Antillen, nadat hij eerder al eens minister was geweest en leiding had gegeven aan een zakenkabinet, en ook niet alleen als degene die er - samen met de door hem opgerichte toen nog maatschappelijke beweging PAR, nog geen partij - voor zorgde dat Curaçao tegen alle verwachtingen in massaal koos voor het behoud van de Antillen van Vijf. Jammerlijk zal Pourier ook als de Antilliaanse minister-president de geschiedenis ingaan die door Nederland in de kou is laten staan. Nederlands vermoedelijk trouwste bondgenoot in het Caribische deel van het Koninkrijk. Na de winst van het referendum (1993) volgde al snel daarna ook de verantwoordelijkheid voor het politieke roer. Door de financiële puinhoop, die voor het eerst echt in kaart werd gebracht, kwam Pourier niet of nauwelijks meer toe aan de gewenste staatkundige ‘nation building’. Als uitvloeisel van het rapport ‘Schuld of Toekomst’ (1996) van Van Lennep hebben de eilanden zich onder Pourier onderworpen aan wat werd aangeduid als het ‘IMF-traject’. Het Internationaal Monetair Fonds ging tussen Willemstad en Den Haag staan, zodat Nederlandse politici hier hun vingers niet aan hoefden te branden; en telkens wanneer (net) niet aan alle strenge eisen was voldaan, gaf de regering op het Binnenhof niet thuis. Eerst onder het kabinet Pourier I en vervolgens onder het kabinet Pourier II. In die jaren zijn zéér ingrijpende maatregelen doorgevoerd: het ambtenarenapparaat werd met een derde teruggebracht, de verfoeide omzetbelasting werd ingevoerd, de loonkosten van de overheid teruggedrongen van bijna 70 naar zo’n 40 procent van de begroting, de achterstand in de belastinginning werd ingelopen, de arbeidsmarkt geflexibiliseerd, overheidsbedrijven geprivatiseerd, de toelating van Europese Nederlanders op de eilanden werd verruimd. Als gevolg van de bezuinigingen steeg de werkloosheid (ondanks de aanzienlijke migratiegolf), daalde de koopkracht en kromp de economie. Dat was te verwachten, zelfs voorspeld, maar Nederland zou - zo was aan Pourier beloofd - met (begrotings)steun over de brug komen. Het compenserende investeringsprogramma was wél afgesproken, maar is er niet gekomen. Ook na het IMF-traject niet. Van die befaamde ‘pas-de-deux’ (de Antillen een stap, Nederland een stap, etc.) die in 2000 schriftelijk was toegezegd, is geen sprake geweest. Wel werden er aan hem steeds weer nieuwe voorwaarden, nieuwe eisen gesteld, waar de eilanden onder zijn aanvoering aan moesten voldoen. Daardoor, met de eindstreep in zicht, werd Pourier toch aan zijn lot overgelaten. Met de belofte aan de bevolking dat er na zuur zoet zou komen, die niet goed kon worden waargemaakt, was zijn rol daarna uitgespeeld en konden populisten als Anthony Godett (FOL) makkelijk fors terrein winnen, juist door zich (toen) flink af te zetten tegen het Europese deel van het Koninkrijk. Tegelijk was hiermee de heruitvinding van de Antillen van Vijf definitief ten dode opgeschreven, hoewel ook Sint Maarten - opgejut door de Sint Maartense politici - daar al snel (in een tweede referendum amper zes jaar later) een bom onder had gelegd. Het is niet voor niets dat de herstructurering (lees: ontmanteling van de Antillen) uiteindelijk alleen slaagde nadat de torenhoge schulden van ieder van de eilanden - met Curaçao als voormalig bestuurscentrum voorop - door Nederland waren gesaneerd. De basis daarvoor werd uiteindelijk gelegd tijdens de Slotconferentie van 2006.
Dat was niet lang nadat Pouriers opvolger, Etienne Ys, in 2005 haarfijn tegenover de Tweede Kamer uit de doeken had gedaan waar het allemaal mis was gegaan. Hij verklaarde dat een van de medewerkers in Fort Amsterdam ooit eens treffend had opgemerkt dat als Amerika voor de Marshall-hulp dezelfde eisen aan Nederland had gesteld als Nederland aan de Antillen stelde, Nederland nog steeds de oorlog niet te boven zou zijn gekomen. Ook uit neutrale, niet politieke hoek kwam - zij het in bedekte maar zeker niet minder betekenisvolle bewoordingen - kritiek op het almaar niet nakomen van gemaakte afspraken. In 2001 hield Centrale Bank-president Emsley Tromp een belangrijke speech over zes jaar IMF-traject zonder de al in 1995 in het vooruitzicht gestelde begrotingssteun uit Nederland. Pourier bleef echter geloven in het ‘samen inhoud geven aan de betekenis van het Koninkrijk’. Maar stond uiteindelijk toch met lege handen; pas veel later erkend. Door de Haagse politieke kortzichtigheid - wellicht ingegeven door wantrouwen - was juist een verdediger van het Koninkrijk in de steek gelaten. Pourier danste de ‘pas-de-deux’ alleen.
