Omstreden aanwijzing Sint Maarten weer uit de kast?
Analyse
Nu gouverneur Eugene Holiday eindelijk de knoop heeft doorgehakt, lijkt er op Sint Maarten een einde te zijn gekomen aan een constitutionele crisis. Reden om de vlag uit te steken is er echter niet, want er dreigt onmiddellijk een nieuwe confrontatie met de Kroon.
Met het besluit het kabinet Gumbs naar huis te sturen en tot aan de verkiezingen te vervangen door een interim-regering is de kans aanwezig dat de omstreden aanwijzing die de Rijksministerraad in oktober vorig jaar aan Sint Maarten gaf tot nieuw leven wordt gewekt.
Na de vorige verkiezingen - eind augustus vorig jaar - vreesde Nederland voor de komst van een regering in Philipsburg die gedomineerd zou worden door de United People’s Party (UP) van Theo Heyliger. Hoewel nooit door het Openbaar Ministerie (OM) vervolgd, brengt politiek Den Haag hem in verband met verkiezingsfraude en onoorbare banden met de vaak als ‘maffioos’ afgeschilderde casinobaas Francesco Corallo.
Op voorstel van minister Ronald Plasterk (PvdA) van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties besloot de meerderheid van Nederlandse bewindslieden daarom in de RMR van 17 oktober 2014 tot een ongebruikelijke ingreep. Op grond van het Reglement voor de Gouverneur werd Holiday per Koninklijk Besluit een dwingende aanwijzing gegeven.
De aanwijzing verplichtte hem om kandidaat-bewindslieden naast de in een eigen landsverordening geregelde screening aan een door Plasterk voor te schrijven screening door onder meer de Nederlandse Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) te onderwerpen.
De maatregel leidde tot boze reacties uit Philipsburg omdat deze als Nederlandse inmenging in een autonome binnenlandse aangelegenheid werd beschouwd. Ook onafhankelijke staatsrechtgeleerden plaatsten hun vraagtekens bij de rechtmatigheid van de aanwijzing.
Die twijfels werden kennelijk gedeeld door Holiday: volgens meerdere bronnen op Sint Maarten en in Den Haag heeft hij het - door koning Willem-Alexander ondertekende - KB naast zich neergelegd. De screening werd conform de eigen landsverordening uitgevoerd op grond waarvan overigens enkele kandidaten als niet-ministeriabel werden afgeserveerd.
Omdat Nederland het met de aanwijzing vermoedelijk uitsluitend gemunt had op Heyliger c.s. werd de werkingsduur ervan beperkt tot aan de eerstvolgende Statenverkiezingen. Met andere woorden: de maatregel is dus evenzeer van toepassing op elke tussentijds te benoemen bewindspersoon.
Nu de gouverneur besloten heeft alle ministers te vervangen, is de aanwijzing opnieuw van toepassing. In zijn verklaring over de aanstelling van William Marlin (National Alliance, NA) tot formateur schrijft Holiday dat de kandidaten een reguliere screening zullen ondergaan. Met geen woord rept hij over een extra screening. Marlin moet uiterlijk 20 november zijn eindverslag uitbrengen, maar dat kan uiteraard veel sneller. Nog voordat de drie rebellerende Statenleden bekendmaakten over te lopen naar de oppositie lag er al een nieuw regeerakkoord en waren de ministersposten verdeeld. De vraag is wat Plasterk doet nu het ernaar uitziet dat de gouverneur hem voor de tweede achtereenvolgende keer in zijn hemd zet.
Aangezien de bewindsman nog maar een paar weken geleden in een brief aan de Tweede Kamer namens het gehele kabinet Rutte pontificaal afstand heeft genomen van het oordeel van de Raad van State dat de betreffende aanwijzing (net als die voor Aruba) onrechtmatig was, zet hij zijn toch al aangetaste geloofwaardigheid op het spel als hij het ook dit keer weer pikt dat Holiday - tenslotte afgezant van de Koning - een KB aan zijn laars lapt.
Dan kan dat namelijk worden opgevat als een impliciete erkenning dat de RMR met zijn besluit van 17 oktober 2014 een ernstige, volledig aan Nederlandse drammerigheid te wijten, uitglijder heeft gemaakt. Tevens kan het als een bevestiging worden uitgelegd dat de maatregel uitsluitend bedoeld was om de winnaar van de laatste verkiezingen de voet dwars te zetten en er dus niet op de bal, maar op de man is gespeeld.
De opzet om Heyliger buiten het kabinet te houden, mag dan geslaagd zijn, of Den Haag ingenomen zal zijn met Marlin als premier valt te betwijfelen. De wijze waarop de NA-leider de coup tegen Gumbs en de zijnen regisseerde, is door Plasterk als ‘onverkwikkelijk’ gekwalificeerd. Dat gouverneur Holiday de huidige crisis heeft bezworen betekent daarom allerminst dat de relatie tussen Philipsburg en Den Haag er gezelliger op wordt.
