Van onze correspondent
Den Haag - Een grote meerderheid in de Tweede Kamer en de bijzondere gedelegeerden namens de Staten van Aruba en Curaçao hebben een compromis bereikt over de geschillenregeling.

In een nieuw amendement - ingediend namens de landen door de Arubaanse Statenvoorzitter Addy Thijssen en medeondertekend door Tweede Kamerleden Chris van Dam (CDA), Ronald van Raak (SP) en André Bosman (VVD) - wordt voorgesteld een aparte Afdeling Koninkrijksgeschillen op te richten bij de Raad van State (RvS).
Het voorstel heeft wel tot gevolg dat het voorstel voor de Rijkswet Koninkrijksgeschillen op de laatste vergaderdag voor het reces nog niet in stemming kwam. In de nachtelijke uren werd alleen gestemd over de amendementen, stelde staatssecretaris Raymond Knops van Koninkrijksrelaties voor. De reden hiervoor is de ingrijpende wijziging die bij de RvS moet plaatsvinden. ,,Daarover is nader overleg met de RvS nodig. Daarom stel ik voor vannacht alleen over de amendementen te stemmen en de stemming over het wetsvoorstel aan te houden.” In dat geval kan de bewindsman leven met het amendement als dit door de Kamer zou worden aangenomen.
Gezien de steun die in tweede termijn voor het amendement bleek te bestaan lijkt dat zeker het geval. Mede-indiener Van Dam drong namens de Caribische gedelegeerden nog wel aan op haast in het overleg met de RvS, zodat de geschillenregeling niet weer op de lange baan wordt geschoven. Een indicatie voor de tijd die de RvS nodig heeft kon de staatssecretaris niet geven, maar hij had begrip voor de oproep tot snelheid.
De schorsing van een dag tussen de eerste en tweede termijn in het debat in de Tweede Kamer over de Rijkswet Koninkrijksgeschillen is goed gebruikt door de fractiewoordvoerders in de Kamer en de aan het debat deelnemende Statenleden van Curaçao en Aruba. Omdat duidelijk was dat het eerste amendement-Thijssen, waarin een bindende regeling was opgenomen, voor het kabinet niet acceptabel was, werd er gewerkt aan een alternatief. Het oorspronkelijke amendement trok Thijssen in.
Bij het begin van de tweede termijn werd er nog koortsachtig overlegd tussen de fracties. ,,We staan voor een historisch moment”, zei SP-Kamerlid Ronald van Raak. Na een korte schorsing werd het nieuwe amendement-Thijssen rondgedeeld.
,,Een bijzonder moment”, zei Van Raak als eerste spreker daarna opnieuw. ,,Na negen jaar onderhandelen wordt het ei toch gelegd. Terwijl we hier spreken worden nog amendementen uitgewerkt. We zien wetgeving ontstaan voor de vier landen van het Koninkrijk. Ik word hier blij en gelukkig van. Hopelijk de staatssecretaris ook.”
In het nieuwe voorstel wordt het uitgangspunt dat er een aparte onafhankelijke instantie oordeelt over geschillen dicht benaderd. Het idee voor een aparte kamer bij de RvS werd eerder geopperd door professor Ernst Hirsch Ballin in een rondetafelgesprek met de commissie van Koninkrijksrelaties van de Tweede Kamer.
Belangrijk voor het kabinet is dat in het nieuwe voorstel de veiligheidskleppen, die Knops in eerste termijn noemde, blijven gehandhaafd. De Koninkrijksregering kan nog steeds afwijken van het oordeel van de RvS als zij dit om zwaarwegende gronden noodzakelijk vindt.
De nieuwe Afdeling Koninkrijksgeschillen bij de RvS moet gaan bestaan uit de leden van de Afdeling advisering (waarbij het kabinet de geschillenregeling wilde onderbrengen), de leden van de Raad van State van het Koninkrijk (de Caribische staatsraden) en drie staatraden in buitengewone dienst. Deze laatste geleding is overgenomen uit het oude amendement-Thijssen en bestaat uit drie leden die worden benoemd door de regeringen van Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Hierbij wordt niet meer bepaald dat dit leden van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie moeten zijn.
Omdat de oordelen volgens dit amendement niet bindend zijn, stelt Thijssen in een apart amendement voor om artikel 8 aan te scherpen. Als het land dat het geschil heeft voorgelegd het niet eens is met de beslissing door de Koninkrijksregering om af te wijken van het oordeel van de RvS, dan kan binnen een week ook over die beslissing een oordeel van de Afdeling Koninkrijksgeschillen worden gevraagd, waaraan wordt toegevoegd ‘en dat de belangen van het in het geschil betrokken land zo min mogelijk geschaad zijn’. Dit voorstel wordt door Knops ontraden. ,,Geschillen kunnen zo eindeloos gaan voortslepen. Bovendien is mij niet duidelijk wat er moet gebeuren als de afwijking als onredelijk wordt beoordeeld.”
Knops kan leven met een gewijzigd voorstel van SGP-Kamerlid Roelof Bisschop om de evaluatie van de wet na drie jaar te houden in plaats van vijf jaar, hoewel het onzeker was of het Kamerlid, dat afwezig was, dit amendement nog wilde handhaven. Ook laat de staatssecretaris het oordeel aan de Kamer over bij de amendementen van Nico Drost (ChristenUnie) en Antje Diertens (D66) en Attje Kuiken (PvdA), die ieder op hun manier meer openheid vragen over een eventueel afwijken van een oordeel van de RvS door de Rijksministerraad.
De staatssecretaris zei in de tweede termijn van het debat een andere toon te hebben gehoord. Hij is blij dat de delegaties en fracties samen zijn gekomen tot een nieuw voorstel. ,,Draagvlak is belangrijk, onderling vertrouwen nog belangrijker.” De geschillenregeling zal niet perfect zijn, beseft ook Knops. Hij is het daarom eens met de uitspraak van VVD-Kamerlid André Bosman: ,,Beter is de vijand van het goede.”