RvR: Vooral bij het OM is ruimte voor verbetering

Van een onzer verslaggevers
Willemstad - Het Openbaar Ministerie (OM) en het Korps Politie Curaçao (KPC) moeten meer aandacht geven aan het thema ‘ontneming’ ofwel inbeslagname van crimineel geld of goederen, door in hun jaarplannen concrete doelen vast te stellen. Dat stelt de Raad voor de Rechtshandhaving (RvR) in het recent gepubliceerde rapport over dit onderwerp. Meer specifieke doelen zijn nodig volgens de Raad ondanks dat er een algemeen strategisch beleid is ontwikkeld door de minister van Justitie voor ‘de ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel’.

Toch is er niet alleen een taak voor het OM en KPC weggelegd, maar ook voor de minister van Justitie die in het algemeen beleid ook duidelijker de gewenste te behalen doelstellingen kan omschrijven. ,,De Raad acht het niet specifiek benoemen en prioriteren van wederrechtelijk verkregen voordeel in het Justitieel Strategisch Beleidsplan 2022-2025 als een gemiste kans om hierop in te zetten en daarmee duidelijk het signaal te geven dat misdaad niet loont”, zo wordt aangegeven. ,,Immers de in het strategisch beleidsplan genoemde delicten zoals drugssmokkel en mensenhandel zijn gericht op financieel gewin. Het ministerieel beleid zou een goed kompas zijn om de organisaties aan te geven hoe belangrijk de ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel voor Justitie is, welke richting Justitie wenst te volgen, welke doelen bereikt moeten worden en welke middelen er hiervoor beschikbaar zijn. Gebrek aan beleid brengt het risico met zich mee dat het gewin dat wederrechtelijk verkregen is onaangetast in het bezit van de verdachte blijft.”

Uit het rapport blijkt dat uitvoering van de ontneming regelmatig hapert bij het OM. Zo ligt de aansturing op de ontnemingsprocedure in handen van de zaaksofficier van justitie (OvJ). ,,Ten tijde van de interviews bleek dat het OM niet over een OvJ met financiële achtergrond beschikte. In de wederhoorfase bleek dat een nieuwe OvJ met financiële achtergrond bij het parket in eerste aanleg is aangesteld.”

Verder blijkt uit het onderzoek dat het OM vaak niet binnen de termijn van twee jaar na een uitspraak follow-up geeft aan de vordering van geld en goederen. ,,Als gevolg van het uitblijven van een besluit binnen de vastgestelde termijn van twee jaar, moesten de in beslag genomen goederen aan de veroordeelde teruggegeven worden. De Raad acht dit zeer ongewenst en meent dat een dergelijke omissie het imago van de hele keten schaadt”, zo wordt hieraan toegevoegd.

Daarnaast stelt de Raad in het algemeen dat de effectiviteit van de strafrechtelijke ontnemingsmaatregel niet kan worden vastgesteld, wegens gebrek aan cijfermateriaal. Door het KPC zijn wel cijfers beschikbaar gesteld, maar van het OM heeft de raad geen specifieke informatie ontvangen. ,,Volgens de geïnterviewde van het OM worden de resultaten van de ontnemingszaken niet structureel vastgelegd en bijgehouden. Het OM beschikt niet over een managementinformatiesysteem waarin de informatie aangaande de ontnemingsonderzoeken verwerkt en opgeslagen wordt. De hoofdofficier stelt dat het OM de cijfers niet echt bijhoudt. Verder blijkt dat het merendeel van de officieren die deze zaken behandeld hebben, inmiddels gerepatrieerd is. Wegens proceseconomische overwegingen wordt een groot aantal zaken met een schikking afgedaan.” De RvR vindt dit alles een gemis wat tot gevolg heeft dat de OvJ’s repatriëren zonder dat bepaalde managementinformatie beschikbaar is. Registratie is ook belangrijk voor toezicht en controle.

Uit het verslag blijkt verder dat elke organisatie er net een beetje ander beleid op nahoudt. ,,De PG heeft zijn beleid ter zake van de ontneming in de ‘Aanwijzing afpakken (2017.02)’ opgesteld. Het ‘OM parket in eerste aanleg’ en het KPC besteden in enige mate aandacht aan dit thema. Het OM stelt bijvoorbeeld dat ontneming ingezet wordt als aanvullende interventie tegen ‘high impact crimes’ en het KPC stelt als ambitie om een miljoen gulden te ontnemen”, aldus de Raad die vindt dat in de jaarplannen concretere doelen opgesteld moeten worden. ,,Deze organisaties moeten afstemmen welke activiteiten zij zullen verrichten en welke resultaten zij hiermee wensen te bereiken”, zo wordt geoordeeld.

Vastgesteld wordt evenwel dat het Team Financiële Onderzoeken (TFO) van het KPC, waar ontneming is ondergebracht, een structureel tekort heeft aan (deskundig) personeel en financiële middelen.

Bij het OM parket in eerste aanleg, was ten tijde van het onderzoek geen speciale portefeuillehouder met financiële achtergrond aangewezen voor de ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel. Maar, gelukkig: ,,Tijdens het schrijven van dit rapport vernam de Raad van het OM en de minister van Justitie dat een nieuwe officier van justitie (OvJ) met financiële achtergrond bij het parket in eerste aanleg is aangesteld.” Het CT heeft de leiding over de onderzoeken van ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel die door ‘Team 2’ van het Recherche Samenwerkingsteam (RST) worden uitgevoerd. ,,Tijdens het onderzoek was het CT niet op sterkte”, zo stelt de RvR vast.

Ontneming is bij de Landsrecherche van Curaçao (LrC) ingedeeld bij de afdeling Operationele Zaken. Het gaat bij de LrC voornamelijk om misdrijven gepleegd door ambtenaren. Het aantal ontnemingszaken is bij de LrC ‘zeer beperkt’.
De werkwijze ten aanzien van ontneming is bij elke organisatie ook anders. Het KPC en de LrC beginnen met een ontnemingsonderzoek als bij het onderzoek blijkt dat er sprake is van financieel gewin. Het RST verricht bij elke zaak een onderzoek naar het wederrechtelijk verkregen voordeel. Het OM heeft processen vastgelegd die lopen vanaf het moment dat een besluit wordt genomen tot het instellen van een vordering om het wederrechtelijk verkregen voordeel te ontnemen, tot en met de executie van het vonnis. De OvJ neemt de beslissing om de ontnemingszaak op te starten.

De welbekende financiële cijfers
De cijfers van KPC leren dat er van 2018 tot en met 2023, in vijf jaar tijd, 357.432 dollar, 15.497 euro, 2.874.216 gulden en 1.170 Arubaanse florin is afgepakt. Volgens het jaarverslag 2022 heeft het OM een miljoen gulden aan crimineel vermogen afgepakt. Het geïncasseerde bedrag betrof echter niet alleen de ontnemingen, maar ook verbeurdverklaringen, geldboetes en schadevergoedingen en zowel roerend als onroerend goed. Voorafgaand aan het jaar 2022 heeft het OM drie grote ontnemingszaken afgehandeld, te weten de zaken Campo (2016), Girasol (2018) en Babel (2021). ,,Hier ging het om meerdere miljoenen guldens”, zo wordt verslag gedaan.

Het Centraal Team (CT) dat direct onder de procureur-generaal (PG) valt heeft sinds 2016 twee zaken met een ontnemingscomponent afgerond. Een ervan leverde 200.000 gulden op terwijl het bedrag dat in de andere zaak ontnomen is, geheimgehouden wordt omwille van de privacy van rekeninghouders. Vastgesteld wordt ook dat op Curaçao nog geen ontnemingszaak van het CT voor de rechter is gekomen. ,,Op Curaçao wachten er momenteel vijf strafzaken bij het CT waarin een ontneming aan de orde is. Wat dit in financieel opzicht betekent kan het CT nog niet zeggen. Hierbij dient te worden opgemerkt dat de focus van het CT de eerste jaren op Sint Maarten lag en dat pas recent de aandacht ook op Curaçaose zaken is gericht.”

RvR concludeert dan ook: ,,Het feit dat er geen resultaatafspraken zijn gemaakt ten aanzien van de ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel maakt het moeilijk om de effectiviteit van de organisaties te toetsen.”