HRC: Een overwinning voor gelijkheid
Van een onzer verslaggeefsters
Willemstad - Het Gerecht in eerste aanleg heeft gisteren geoordeeld dat de bepaling in het Burgerlijk Wetboek van Curaçao dat een huwelijk slechts kan worden gesloten tussen een man en een vrouw in strijd is met het gelijkheidsbeginsel en discriminatieverbod, zoals vastgelegd in de Staatsregeling.
De zaak was aangespannen door de Human Rights Caribbean Foundation (HRC) en twee vrouwen, woonachtig op Curaçao, tegen het Land Curaçao. De twee vrouwen hebben een relatie met elkaar en wonen ruim tien jaar samen. Zij willen trouwen, maar het Curaçaose Burgerlijk Wetboek kent alleen het huwelijk tussen een man en een vrouw. Eiseressen vinden het onrechtvaardig dat de wet stellen van gelijk geslacht uitsluit van het huwelijk en voor die personen niet eens voorziet in een geregistreerd partnerschap of een soortgelijk stelsel. Volgens het koppel is de wet op dit punt in strijd met de Staatsregeling en met het - ook voor Curaçao geldende - EVRM, meer in het bijzonder met het gelijkheidsbeginsel en het discriminatieverbod.
Het Land bestrijdt dat er sprake is van ongeoorloofd onderscheid. Volgens het Land kunnen eiseressen geen aanspraak maken op een huwelijk en bestaat voor de overheid ook geen verplichting een geregistreerd partnerschap in te voeren. Volgens het Land kunnen mensen van een gelijk geslacht met een duurzame relatie de juridische en financiële consequenties van die relatie afdoende regelen met bestaande instrumenten als een samenlevingscontract en een testament.
De rechter gaat niet mee in het argument van het Land en stelt dat er geen rechtvaardiging bestaat om paren van het gelijk geslacht een burgerlijk huwelijk te weigeren, zeker zolang er geen sprake is van een vergelijkbaar wettelijk stelsel zoals een geregistreerd partnerschap. Met die uitsluiting handelt het Land onrechtmatig jegens eiseressen, aldus de rechter. Het gerecht zal volstaan met een daartoe strekkende verklaring voor recht. De materie leent zich bij de huidige stand van zaken niet voor een verdergaande rechterlijke beslissing. ,,Het is bij uitstek aan de wetgever maatregelen te treffen die een einde maken aan de ongeoorloofde discriminatie in ons Burgerlijk Wetboek van paren van gelijk geslacht”, aldus het gerecht, dat in het vonnis heeft stilgestaan bij de toegenomen maatschappelijke acceptatie van ‘affectieve relaties’ tussen mannen en mannen en vrouwen en vrouwen, zowel wereldwijd, in de regio, als in Curaçao. Gewezen is onder meer op de openstelling van het huwelijk in landen als Colombia, Brazilië, Argentinië en Mexico en op Bonaire en in de Amerikaanse staat Florida.
De Stichting Human Rights Caribbean steunde de twee vrouwen in deze principiële zaak. Dat een ‘homohuwelijk’ gesloten in het buitenland op Curaçao dient te worden erkend is al sinds 2011 een uitgemaakte zaak. In deze kwestie gaat het echter om de vraag of paren van hetzelfde geslacht op Curaçao in het huwelijk moeten kunnen treden op grond van (internationale) wetten en verdragen, zo stelt de stichting. En - als een huwelijk niet mogelijk is - of het Land dan aan paren van hetzelfde geslacht een alternatief moet bieden, bijvoorbeeld door invoering van een geregistreerd partnerschap. De Stichting Human Rights Caribbean vindt dat paren van hetzelfde geslacht dezelfde rechten moeten hebben als heteroparen en dus met elkaar moeten kunnen trouwen. ,,Het recht is er niet slechts voor de meerderheid van de bevolking of zij die geloven in God. Juist minderheden moeten zich gesteund weten door het recht en de wetgever speelt daarin een belangrijke rol. Het is teleurstellend om vast te stellen dat het Land Curaçao zich nauwelijks inspant voor de rechten van LGBT’ers en zich eiland-denken permitteert op het gebied van het ‘homohuwelijk’”, aldus de Human Rights Caribbean Foundation.
Daar waar wetten tekortschieten is een dappere rechter vaak de laatste strohalm. Toen infame wetten in de jaren 50 in de VS gemengde huwelijken verboden, greep het Hooggerechtshof in en toen vrouwen bij echtscheiding werden achtergesteld bij de verdeling van pensioenrechten moest de Hoge Raad dit gat repareren. En in deze traditie past ook het vonnis van het Gerecht in eerste aanleg van 13 september 2021, stelt de stichting, die spreekt van een ‘moedige en verrassende uitspraak’.
De toenemende acceptatie van het feit dat individuen van hetzelfde geslacht een relatie aangaan en samenleven leidt in veel landen tot een wettelijke erkenning in de vorm van huwelijk of geregistreerd partnerschap. En omdat het Land niet werkt aan wetgeving op dit gebied (het initiatiefwetsvoorstel Walroud/McWilliam zit niet meer in de pijplijn) is er niet op korte termijn te verwachten dat er voor paren van hetzelfde geslacht op Curaçao een gelijkwaardig alternatief is voor het huwelijk. Bovendien - en dat is de kern van de uitspraak - is de huidige uitsluiting van paren van gelijk geslacht van het huwelijk zonder alternatief in de vorm van een wettelijk geregeld partnerschap in strijd met het gelijkheidsbeginsel zoals geformuleerd in artikel 3 van de Staatsregeling, en daarmee ontoelaatbaar. ,,Het Land handelt dus onrechtmatig door deze ongelijke behandeling in stand te houden”, aldus de stichting, die tot slot stelt dat de uitspraak van gisteren ‘een stap voorwaarts is in de verdere emancipatie van LGBT’ers en een aanwinst voor eenieder die grondrechten en gelijkheid een warm hart toedraagt’.
Het gerecht heeft in zijn oordeel als feitelijk uitgangspunt genomen dat seksuele oriëntatie voor in elk geval het overgrote deel van de mensen een gegeven is, een eigenschap, een geaardheid, en dat dit ook geldt voor mensen die vallen op personen van hetzelfde geslacht. Het gerecht neemt dus als vaststaand aan dat (ook) homoseksualiteit een kwestie van biologische aanleg is, geen keuze.
Eiseressen hebben het aantal homoseksuele personen op Curaçao geschat op 10 procent van de bevolking, zo’n 16.000 mensen. Het Land stelt hiertegenover dat er geen cijfers bekend zijn en dat hier nog onderzoek naar moet worden verricht. Voor de hier aan de orde zijnde vorderingen is het aantal echter niet van belang, meent het gerecht. ,,Feit is dat een deel van de burgers van Curaçao homoseksueel is. Affectieve relaties en het samenwonen van partners van hetzelfde geslacht behoren ook hier tot de maatschappelijke werkelijkheid.”
Volgens het Land zou een meerderheid van de bevolking van Curaçao openstelling van het huwelijk strijdig achten met haar religieuze opvattingen. Die stelling, die door eiseressen is betwist, vindt geen steun in de stukken. Wel blijkt uit het rapport van het Centraal Bureau voor de Statistiek waarnaar het Land heeft verwezen, dat kerkgenootschappen een belangrijke maatschappelijke positie innemen op Curaçao. Volgens dat rapport, dat is gebaseerd op een in 2015 verricht onderzoek, bezoekt 35,5 procent van de ondervraagden wekelijks een kerk, moskee, synagoge of tempel en 20 procent maandelijks. Daaruit kan echter niet zonder meer de conclusie worden getrokken dat al deze mensen openstelling van het huwelijk of invoering van geregistreerd partnerschap strijdig zouden achten met hun (religieuze) opvattingen, en nog minder dat zij die opvattingen aan anderen zouden willen tegenwerpen, vindt de rechter. Datzelfde CBS-rapport bevat gegevens over de mate van acceptatie op Curaçao van homoseksuele personen. Op de vraag ‘Heeft u bezwaar om mensen uit deze lijst als buren te hebben?’ scoren ‘Homoseksuelen’ ongeveer hetzelfde als ‘Grote gezinnen’: ruim 75 procent van de ondervraagden antwoordt ‘Nee’, ongeveer 20 procent ‘Ja’ en 5 procent heeft geen mening. Met de stelling ‘Homoseksuele mannen en lesbische vrouwen moeten op gelijke wijze behandeld worden als heteroseksuele personen’ is 70 procent van de ondervraagden het eens. Er zijn in dit geding geen aanwijzingen gebleken dat de acceptatie sinds 2015 is afgenomen.
