Door Prof. dr. F.B.M. Kunneman
Velen hebben zich de afgelopen week behoorlijk achter hun oren gekrabd. Hoezo integriteit, hoezo ‘good governance’? Er ligt een helder vonnis over bestuurdersaansprakelijkheid. Vervolgens probeert de minister van volksgezondheid de uitvoering van dat vonnis te blokkeren.
Haar eigen partij, de MFK fluit haar (gelukkig!) toch nog terug. Dan moet je het echt wel heel erg bont hebben gemaakt. Inderdaad. De werkelijkheid is altijd nog wonderlijker dan je kunt fantaseren.
Het onderliggende geval is al boeiend op zichzelf: de ex-bestuurders van de BZV zijn veroordeeld tot het persoonlijk betalen van zeer forse bedragen (bijna vijf miljoen gulden exclusief rente) aan de stichting. Dit is (wonderlijk genoeg) uniek in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Wij zijn hier heel terughoudend in het aansprakelijk stellen van bestuurders en toezichthouders. Ze kunnen de domste dingen doen. Vervolgens blijven ze gewoon zitten of ze worden met een gouden handdruk en een mooie receptie heengezonden. Accountability, ho maar. Overigens blinken we ook uit in het andere uiterste. Bestuurders en commissarissen die het in een overheidsgelieerde organisatie heel goed doen, maar minder in de smaak vallen bij de op dat moment aan de macht zijnde politieke partijen, worden er nog steeds zonder pardon uitgegooid. Gelukkig zijn daar inmiddels wel wat barrières tegen opgeworpen, maar uiteindelijk delf je als bestuurder of commissaris toch het onderspit.
Dit geval van de BZV was uniek, niet alleen door de groteske vorm van wanbestuur, maar ook omdat het de geschiedenis ingaat als het eerste geval van bestuurdersaansprakelijkheid waarin bestuurders van een overheidsgelieerde organisatie zonder dat zij strafrechtelijke overtredingen hadden begaan, de door hen aangerichte schade moesten vergoeden. De bestuurders hadden bijvoorbeeld op 1 mei 2012 een medewerkster aangenomen voor een vaste periode van vijf jaar terwijl ze tevoren wisten dat zij vanwege de liquidatie van de stichting al na zes maanden weer zou moeten vertrekken. Vervolgens betaalden zij haar een kleine 1 miljoen florin. De externe accountant van de stichting kreeg binnen een tijdsbestek van één jaar voor maar liefst 2 miljoen aan opdrachten waarvan beide partijen moesten weten dat die geheel zinloos waren. Tezamen met soortgelijk ander miljoenenverslindend bestuurdersgeklungel oordeelde het Gerecht dat geen redelijk denkend bestuurder zich ooit zo zou gedragen. Dus: persoonlijke aansprakelijkheid.
De conclusie van deze soap is dat de kans om als bestuurder of toezichthouder in het Caribisch deel van Nederland aansprakelijk gesteld te worden maar heel klein is. De enige keer dat het met succes is gelukt om totaal wanpresterende bestuurders aansprakelijk te stellen, heeft de minister de uitvoering van het vonnis proberen te blokkeren. Wat is dus de boodschap van hogerhand? Trek je als bestuurder in een overheidsgelieerde organisatie nergens wat van aan. Je kunt doen wat je wilt. Verrijk jezelf. Verrijk je vrienden. Jou gebeurt toch niks. In het zeer onwaarschijnlijke geval dat je verwerpelijke gedrag toch voor de gerechtelijke bijl gaat, word je door de politiek gered (dan moet je vanzelfsprekend wel van de juiste partij zijn).
Is dit geval slechts een incident? Nee. Het is helaas de uiting van een telkens weer op al onze eilanden voorkomend verschijnsel. In de politiek nemen kennelijk regelmatig mensen een hoogst verantwoordelijke positie in en gaan dan denken dat ze ultieme macht hebben en dat iedereen moet doen wat zij willen. Wat er in statuten, de wet of in een vonnis staat is ondergeschikt aan hun wil.
Wat mij betreft is dit de moraal van deze corporate governance-soap. Je kunt duizenden regels maken en codes en integriteitscommissies. Dat helpt allemaal geen zier als de mensen om wie het gaat zich er niets van aantrekken. Het gaat om de mensen, en niet m de regels. En mensen leren helaas maar langzaam.
Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner bij advocatenkantoor VanEps Kunneman VanDoorne en hoogleraar Corporate Governance aan de UoC. Hij leidt het team dat adviseert over corporate governance. Hij schrijft en doceert al decennia over dit onderwerp.
