Omvang van de financiële steun
Door Ben Marapin
Hoeveel de financiële ondersteuning moet zijn, is niet objectief vast te stellen. Wellicht kan de financiële ondersteuning die in 1985 is gegeven in de vorm van een zachte lening als leidraad dienen.
Aruba kreeg toen onder de voorwaarde van het uitvoeren van het door het Internationaal Monetair Fonds (IMF) opgestelde aanpassingsprogramma, omgerekend ruim 100 miljoen florin aan een begrotingslening. Dat was bijna 15 procent van het Arubaanse bruto binnenlands product (bbp) van 1986. Uitgaande een daling van het bbp in 2020 met 35 procent tot circa 3,9 miljard, betekent dat een overeenkomstige begrotingssteun van zo’n 585 miljoen. Er zijn belangrijke verschillen tussen beide crises die bij bovenstaande analogie een rol spelen. De crisis van 1985 was structureel van aard. De grootste uitdaging was sectoren (verder) te ontwikkelen die de oliesector konden vervangen.
De toeristensector bleek hiervoor de redding. Al in 1985 waren grote hotelprojecten opgestart, waaronder Golden Tulip en Hyatt, die meteen hadden geleid tot verlaging van de werkloosheid en voor instroom van deviezen. En de extreem hoge werkloosheid die dreigde, werd door vertrek van veel Arubanen naar voornamelijk Nederland, getemperd. Daarnaast waren omvangrijke winstbelastingontvangsten van de raffinaderij, die de overheid ontvangen had, niet helemaal besteed en die had daardoor enige financiële armslag. Samen met de begrotingslening van ruim 100 miljoen en het geven van garanties aan grote projecten in de hotelsector, lukte het Aruba om in rap tempo niet alleen de crisis te overwinnen, maar uiteindelijk Aruba te maken tot een van de welvarendste eilanden in het Caribisch gebied met een bbp/capita van ruim 52.000 florin (29.000 dollar).
De huidige crisis is tijdelijk van aard. Het gaat er nu om de economische infrastructuur, met name van de toeristensector, goed intact te houden en de offers die nodig zijn op een solidaire manier op te brengen.
De kans dat op zeer korte termijn projecten worden opgestart die werkgelegenheid en deviezen generen, is (haast) nihil. De overheid beschikt bovendien op dit moment helemaal niet over enige buffers en/of leencapaciteit om voor een kostbaar sociaal vangnet te zorgen en aan de particuliere sector de hoognodige steun te verlenen. De huidige crisis is daardoor ernstiger te kwalificeren dan die van 1985.
De omvang van het sociaal vangnet en steun aan de particuliere sector zal daarom afhangen van hoeveel ondersteuning Nederland bereid is te geven. Uitgaande van de begrotingssteun in 1985, zal dit nu meer dan 585 miljoen moeten zijn.
Taak van allen
Deze nationale crisis kan alleen goed overwonnen worden als elke stakeholder zijn verantwoordelijkheid neemt. Deze periode van economische stilte is bij uitstek geschikt om op individueel, sectoraal en overheidsniveau te saneren. Naast de overheid is het veelal de toeristensector die al geruime tijd excessen vertoont, die vrij nadelig zijn gebleken.
Verantwoord ondernemen
Een niet gering aantal ondernemingen kan in principe door hun economische en maatschappelijke machtpositie minder te lijden hebben van de crisis, waaronder de medische en financiële sector. Met de medische sector, die grotendeels op basis van de AZV, centraal wordt betaald, zouden via onderhandelingen, lagere prijzen en tarieven kunnen/moeten worden afgesproken. De financiële sector die de sterkste economische positie heeft, moet nu zijn maatschappelijk ondernemerschap ten volle vertonen, iets wat tot nu in deze crisis, nauwelijks het geval is geweest.
Kritische redelijkheid
Tot nu toe hebben de vakbonden in de particuliere sector zich redelijk opgesteld, wat ook het geval is geweest tijdens de crisis van 1985. De brief die recentelijk door vakbonden voor personeel van de overheid en de staatsbedrijven aan Nederland is gestuurd om middels financiële chantage de Arubaanse regering te dwingen met deze bonden verder te onderhandelen, creëert de indruk dat van redelijkheid bij deze bonden (nog) geen sprake is. Dat was overigens ook het geval tijdens de crisis van 1985. Saillant detail is dat deze vakbonden werknemers vertegenwoordigen, die samen met de werknemers in de financiële sector, tot de beter betaalde personen behoren.
Bezint eer gij begint
Er is sprake van een tijdelijke crisis (waarvan echter de ernst en de duur vooraf niet goed zijn in te schatten) en het actieplan moet zo sober mogelijk zijn. Doet zij dat niet, dan zullen vermijdbare uitgaven worden gepleegd die een additionele wissel zullen trekken op de door de torenhoge staatsschuld al zwaarbelaste toekomst. Vooral nu is het belangrijk dat de regering beseft dat regeren vooruitzien is. Eerder zijn de argumenten tegen loonsubsidie voldoende uiteengezet en deze moet daarom worden heroverwogen. Een ander besluit betreft de inzet op landbouw, die gezien wordt als wapen tegen de crisis. In het verleden hebben diverse bewindslieden, waaronder wijlen gedeputeerde Daniel Leo en ex-minister Robertico Croes landbouw tot een van de prioriteiten van hun beleid gemaakt.
Ondanks deze pogingen is de bijdrage van de landbouw in het bbp verwaarloosbaar, namelijk minder dan 0,2 procent. Zelfs als het voorgenomen beleid erin zou slagen om de bijdrage van de landbouw te vertienvoudigen, blijft de bijdrage in de door de crisis circa 35 procent lagere bbp amper 0,25 procent. Recentelijk hebben veel personen op uitnodiging van de regering zich aangemeld voor het verkrijgen van huurgrond om daarop landbouw uit te oefenen, waarmee absoluut schaarse terreinen worden opgeofferd.
Veel personen wonen al dan niet met gezin door een tekort aan betaalbare koopwoningen noodgedwongen bij hun ouders of in huurappartementen. Een groot deel heeft een erfpachtkavel gevraagd, maar het is maar de vraag of gezien de schaarste aan grond, überhaupt iedereen een erfpachtkavel zal kunnen krijgen. Het (versneld) afgeven van huurgronden voor de landbouw, zal dit grote maatschappelijk probleem alleen maar verergeren.
Dominee/koopman
Nederland heeft het behartigen van zijn internationale economische belangen, altijd in een sociaal jasje gestoken. Het was daarbij de koopman die de economische belangen op de eerste plaats zette, terwijl de dominee aanvullend, voor de lokale sociale vraagstukken aandacht vroeg. De huidige crisis rechtvaardigt echter dat de dominee bepalend moet zijn, met de koopman meer in de rol van boekhouder.
Eén van de pijlers van het Koninkrijk der Nederlanden is volgens het Statuut de onderlinge solidariteit. De tot dusver aangeboden hulp is niet meer dan een handreiking en zeker geen teken van solidariteit.
Het belangrijkste argument is echter dat onder het toeziend oog en ogenschijnlijk onverschillige goedkeuringen van Nederland voor leningen op de internationale kapitaalmarkt, Nederland Aruba oogluikend toestond om de staatsschuld van minder dan 50 procent van het bbp te verhogen tot ongeveer 90 procent bbp, waardoor Aruba geen kans maakt op een lening op de internationale kapitaalmarkt. Zie hiervoor de recente credit ratings van Fitch en Standard & Poor’s. In dit licht bezien is Nederland medeverantwoordelijk voor het de facto financieel bankroet van het huidige Aruba. Nederland moet daarom bereid zijn om met minimaal 15 procent van het verwachte bbp in 2020 Aruba bij te staan. Om fors valutaverlies te voorkomen, zoals dat zich met de bijstandslening in 1985 heeft voorgedaan, is het noodzakelijk dat het leengedeelte van de bijstand in dollars wordt verstrekt of dat meteen het valutarisico wordt afgedekt. De koopman kan een belangrijke rol vervullen als boekhouder en de financiële bijstand kritisch volgen en toetsen aan de financiële bijstandsvoorwaarden. Een verantwoorde besteding van de financiële bijstand is in het belang van Aruba zelf en zal daarom dit volledig moeten omarmen.
De auteur, Ben Marapin, is econoom en eigenaar van MarapinConsultancy. Hij is tevens voormalig algemeen secretaris van de Sociaal-Economische Raad (SER) van Aruba.
Wilt u meer informatie? Neem een online abonnement op de krant.
