‘Hotspots’ met 61 procent gedaald

Van een onzer verslaggeversWillemstad - De populaties haaien en roggen rond Curaçao zijn de afgelopen decennia sterk afgenomen.

Dat blijkt uit een nieuwe studie waarin de kennis van lokale vissers centraal stond. Door hun jarenlange ervaring op zee konden onderzoekers een beeld schetsen van hoe de verspreiding en aantallen van deze roofvissen in de tijd zijn veranderd.
De resultaten, gepubliceerd in de laatste editie van Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems, zijn zorgwekkend: tussen 2010 en 2022 is het aantal zogeheten ‘hotspots’-gebieden waar vaak haaien en roggen worden waargenomen - met 61 procent afgenomen. In de periode van 1957 tot 2009 werden nog 36 van zulke gebieden geïdentificeerd. Sinds 2010 zijn er nog slechts veertien over.
Deze terugval is vooral zichtbaar langs de oost- en westkust van het eiland. Ook het aantal verschillende soorten dat vissers waarnemen of vangen, is afgenomen ten opzichte van eerdere decennia.
Wat de achteruitgang des te schrijnender maakt, is dat het aantal actieve vissers in deze hotspots juist is toegenomen sinds 2010. Als de haaienpopulatie stabiel was gebleven, zou een toename in het aantal vissers waarschijnlijk hebben geleid tot meer waarnemingen. Het feit dat het tegenovergestelde is gebeurd, wijst op een daadwerkelijke achteruitgang van de populaties.
De onderzoekers benadrukken dat overbevissing wereldwijd de voornaamste oorzaak is van de afname van haaien, en dat dit ook rond Curaçao een rol lijkt te spelen.
Omdat er op Curaçao nauwelijks wetenschappelijke langetermijngegevens bestaan over haaien en roggen - samen bekend als elasmobranchs - was de lokale ecologische kennis van vissers onmisbaar. Door middel van interviews met vissers die al decennia actief zijn, werd duidelijk dat zowel het aantal soorten als het aantal vangsten flink is teruggelopen. In het verleden kwamen meerdere soorten veelvuldig voor in de wateren rond het eiland.
Naast het verdwijnen van waarnemingslocaties is ook de geografische spreiding van haaien en roggen kleiner geworden: minder soorten worden op minder plaatsen waargenomen dan voorheen.
De studie laat zien dat vissers door hun ervaring op zee unieke kennis bezitten over de toestand van mariene ecosystemen. In regio’s zoals de zuidelijke Cariben, waar wetenschappelijke monitoring ontbreekt, is die kennis cruciaal. Vissers merken veranderingen vaak eerder op dan wetenschappers en kunnen historische informatie geven over soorten, plekken en vangsten die anders onbekend zouden blijven.
Opvallend is dat de meeste vissers in het onderzoek de populaties van haaien en roggen als gezond beschouwen, ondanks de gemeten daling in soorten en vangsten. Ook vinden zij soortbescherming vaak niet nodig. Die beleving staat in contrast met de vastgestelde trends uit de studie.
Hoewel haaien en roggen meestal niet bewust worden bejaagd, worden ze wel vaak gehouden wanneer ze per ongeluk worden gevangen. Ze worden dan geconsumeerd of verkocht. Daarmee kunnen zelfs onbedoelde vangsten bijdragen aan de druk op de populaties.
Meer dan 80 procent van de vissers gaf aan zich uitgesloten te voelen van het huidige visserijbeheer. Tegelijkertijd spraken zij een duidelijke wens uit om meer betrokken te worden bij het opstellen van regels en beleid. Volgens de onderzoekers biedt dit kansen voor co-creatie, waarbij vissers als volwaardige partners worden meegenomen in de besluitvorming. Door hun kennis te erkennen en hun stem te laten horen, kunnen effectievere maatregelen worden genomen die beter aansluiten bij de praktijk op zee.
De studie werd uitgevoerd door een internationaal team van wetenschappers, verbonden aan onder meer de Rijksuniversiteit Groningen, Wageningen University, de Universiteit van Amsterdam en het Royal Netherlands Institute for Sea Research (NIOZ). Ook Curaçaose partners, zoals Stichting Uniek Curaçao, de Carmabi Foundation en het ministerie van Gezondheid, Milieu en Natuur, droegen bij.
Het onderzoek werd mede gefinancierd door onder andere de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Sharkproject International en de Deutsche Stiftung Meeresschutz.