Van onze correspondent
Den Haag - De Raad van State (RvS) wijst de instelling van een aparte afdeling voor de beslechting van Koninkrijksgeschillen in harde bewoordingen af als ‘zeer ongewenst’.
De door de Caribische landen daarin te benoemen bijzondere staatsraden zouden juist de onafhankelijkheid en het gezag van de RvS van het Koninkrijk in gevaar brengen, schrijft vicepresident Thom de Graaf aan minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
En passant krijgt de Tweede Kamer ervan langs dat het ondanks een verzoek tot uitstel van staatssecretaris Raymond Knops van Koninkrijksrelaties de Rijkswet Koninkrijksgeschillen begin juli toch heeft aangenomen. De Eerste Kamer wordt nu geadviseerd het geamendeerde wetsvoorstel alsnog af te wijzen en terug te sturen naar de Tweede Kamer voor heroverweging.
In de laatste uren voor het zomerreces werd de wet in de Tweede Kamer aangenomen inclusief het amendement-Thijssen om de Caribische landen tegemoet te komen. Knops had gevraagd de stemming uit te stellen omdat de instelling van een nieuwe afdeling bij de RvS ‘institutioneel ingrijpend’ is. Hij wilde hier eerst overleg over hebben met de RvS.
In de alsnog gevraagde consultatie stelt de RvS dat er ernstige bezwaren zijn tegen het geamendeerde wetsvoorstel. De extra staatsraden in bijzondere dienst (i.b.d) die namens de landen in de Afdeling Koninkrijksrelaties zouden worden benoemd, kunnen in een lastige positie komen, aldus De Graaf. ,,Zij dienen zich als onafhankelijk geschillenbeslechter op te stellen, maar zullen zich tevens genoodzaakt voelen in het bijzonder rekening te houden met de door hun land ingebrachte argumenten. Daarmee verplaatst het geschil zich van de Rijksministerraad naar de Afdeling Koninkrijksgeschillen.” Het risico bestaat dat de onafhankelijke positie van de RvS in het geding komt ‘en daarmee zijn gezag’.
Aruba, Curaçao en Sint Maarten wilden al sinds de staatkundige wijzigingen van 2010 een aparte onafhankelijke instelling voor de beslechting van geschillen met het Koninkrijk (de Rijksministerraad), die een bindend oordeel zou vellen. Het kabinet hecht sterk aan de mogelijkheid om van dat oordeel af te kunnen wijken, omdat zich situaties kunnen voordoen die dit noodzakelijk maken.
In het oorspronkelijke wetsvoorstel van het kabinet weegt het oordeel van de Afdeling advisering van de RvS zwaar, maar blijft de mogelijkheid voor de Koninkrijksregering (lees: Nederland) om bij zwaarwegende redenen van het oordeel afwijken. Daarin kan de RvS zich vinden, maar de landen legden zich daar niet bij neer. Maar de oplossing om een aparte afdeling van de Raad van State van het Koninkrijk in te stellen om uit die jarenlange impasse te komen, met drie speciaal voor deze taak te benoemen staatsraden i.b.d., heeft juist het omgekeerde effect van wat het amendement beoogt, schrijft De Graaf.
De RvS mist in het voorstel argumenten voor de instelling van een nieuwe afdeling. Daarnaast is de procedure voor de benoeming van de staatsraden i.b.d. afwijkend van andere benoemingen en er wordt geen rekening mee gehouden dat dit wettelijke aanpassingen noodzakelijk maakt.
Overigens werd de instelling van een aparte afdeling bij de RvS ook geopperd door staatsrechtgeleerden, onder wie professor Ernst Hirsch Ballin. Hij wil het liefst een Constitutioneel Hof, maar zo lang die optie niet realistisch is, zou een aparte kamer bij de RvS een compromis kunnen zijn. De RvS zelf denkt daar dus anders over.
