In verband met de ‘Persrichtlijnen van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie’ moet de persrechter zich soms/regelmatig in allerlei (haast onmogelijke) bochten wringen in een persbericht. Dat werd ook duidelijk in het geval over de uitkomst van de rectificatiezaak afgelopen week tegen Javier Silvania.
Zoals de uitleg over de gewraakte uitlatingen die Silvania op zijn Facebookpagina had gedaan ‘over de overeenkomst van opdracht die in 2021 door de voormalig minister van Financiën met de vennootschap waar de voormalig kabinetschef directeur van is, is gesloten en uitlatingen over de betrokkenheid van de voormalig kabinetschef bij het automatiseringstraject bij de belastingdienst’.
Wat staat er (eigenlijk)? De kwestie is op zichzelf al ingewikkeld genoeg, maar wordt nóg ingewikkelder - bijna onnavolgbaar - omdat het Hof geen namen noemt. Het meegestuurde vonnis is dan ook ‘geanonimiseerd’. Door ‘anonimisering’ worden bepaalde uitspraken echter vrijwel onleesbaar en moeten journalisten, die hun werk goed willen doen, vaak langs andere weg aan een niet-geanonimiseerde uitspraak zien te komen.
De media en de bevolking mogen (kennelijk) niet weten dat het hier om de gedaagde Silvania gaat - ook zijn naam is in het mediaexemplaar van het vonnis overal zwart gemaakt - hoewel er niet consequent wordt gehandeld, want in het persbericht wordt wél weer gewoon over Silvania gesproken. Zelfs over ‘minister van Financiën Silvania’ (dat is hij wel, maar in het vonnis staat duidelijk dat de rechter van mening is dat hij ‘de gewraakte uitlatingen op persoonlijke titel heeft gedaan’).
Maar de bovengenoemde zin - waarin de persrechter zich dus in alle bochten wringt - is vooral het gevolg van het niet willen/kunnen noemen van de naam van de eiseres: dat is Vanessa Gijsbertha, kabinetschef en dochter van oud-minister Kenneth Gijsbertha (MAN) van Financiën. Ook zijn naam wordt overigens consequent zwart gemaakt (niet in de zin van belasteren, maar letterlijk door met een zwarte stift de naam onleesbaar te maken). Toch is er wel degelijk sprake van relevantie, zoals de rechter ook opmerkt inzake het voor 850.000 gulden ‘regelen’ van een contract van de toenmalig minister voor zijn dochter. Ook de naam van de vennootschap waarmee Vanessa Gijsbertha deze job vanaf mei 2021 deed à 23.680 gulden (exclusief ob) aan publieke middelen per maand is in de versie bedoeld voor de media door het gerecht gewist.
Alle actoren - Silvania, Vanessa en haar vader Kenneth Gijsbertha - zijn bij het grote publiek allang bekend. Ze zijn in de kranten verschenen, op de radio en op het tv-scherm. En niet te vergeten de sociale media. Uitvoerig én vrijwillig. Iedereen weet om wie het gaat. Het is dan ook maatschappelijk én politiek van belang om te weten wie het betreft, want de discussie erover begon al vóór de verkiezingen van 19 maart 2021 - toen MAN-leider Steven Martina op dit punt tijdens een debat werd uitgedaagd door Silvania - , ging vervolgens door en werd afgelopen week beslecht.
De rechter legt daarbij duidelijk uit dat het bij de beoordeling gaat om ‘een botsing van twee fundamentele rechten’, namelijk aan de zijde van Silvania (in het aan de pers gestuurde exemplaar onleesbaar gemaakt) het recht op vrijheid van meningsuiting; en aan de zijde van Gijsbertha (het betreft dus Vanessa Gijsbertha, maar dat mogen/kunnen de media niet lezen) het recht op bescherming van eer en goede naam en op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer.
Toewijzing van de vordering tot rectificatie zou een beperking inhouden van het in het EVRM neergelegd grondrecht op vrijheid van meningsuiting. Dit recht kan slechts beperkt worden indien dit bij de wet is voorzien en noodzakelijk is in een democratische samenleving, bijvoorbeeld ter bescherming van de goede naam en de rechten van anderen. Bij de belangenafweging wordt uiteindelijk gekeken naar de op dat moment beschikbare feiten.
De rechter maakt terecht melding van (het belang en de waarde van) een ‘democratische samenleving’. Die democratische samenleving kan onder andere alleen goed functioneren als de bevolking zich optimaal kan laten informeren over de feiten. In dit geval zijn de namen van de betrokkenen belangrijke feiten. Die namen worden ook genoemd tijdens de openbare behandeling van de rechtszaak en eveneens vermeld tijdens het (in principe) in het openbaar uitspreken van het vonnis.
Met dergelijke bovenaan genoemde complexe zinnen - ‘de overeenkomst van opdracht die in 2021 door de voormalig minister van Financiën met de vennootschap waar de voormalig kabinetschef directeur van is, is gesloten en uitlatingen over de betrokkenheid van de voormalig kabinetschef bij het automatiseringstraject bij de belastingdienst’ - daartoe gedwongen omdat de persrechter er anders ook niet uitkomt, doet het Hof niemand een plezier. Ook zichzelf niet.
In het geval van de rectificatiezaak valt het echter nog enigszins mee; voor iedereen is het namelijk wel duidelijk om welke twee kemphanen het gaat. Maar bijvoorbeeld in de uiterst gecompliceerde Ennia/Ansary-zaak - waarbij Curaçaose polishouders volgens het gerecht voor ruim een miljard gulden schade is toegebracht - worden ook alle gedaagden inclusief alle overige (in)direct betrokkenen, zoals de rijkelijk uitbetaalde commissarissen die volgens het gerecht niet hun toezichthoudende taak hebben uitgeoefend, beschermd door hun namen weg te laten. Censuur? Waarschijnlijk niet (zo) bedoeld, maar waar de meeste mensen het over eens zullen zijn is dat het juist maatschappelijk zéér relevant is om te weten wíe precies verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor - in het geval van Ennia/Ansary - een van de grootste en meest schokkende misstanden op Curaçao in decennia.
Debat aanzwengelen
De media hier te lande zijn niet de enige die hiermee worstelen: op de website van de Universiteit Leiden staat bijvoorbeeld het volgende te lezen: ,,Volgens professoren en journalisten slaat het anonimiseren in vonnissen te ver door en gaat dit ten koste van de maatschappelijk relevante openbaarmaking. Ook de rechtspraak vindt het goed dat de journalistiek dit debat aanzwengelt.” Zie daarvoor: www.universiteitleiden.nl/nieuws/2018/06/slaat-het-anonimiseren-in-vonnissen-door-ten-koste-van-maatschappelijk-relevante-openbaarmaking.
