De Amerikaanse filosoof Harry Frankfurt bespreekt hoe zowel leugenaars als mensen die de waarheid spreken allebei geloven dat waarheid wél bestaat. Sterker nog, de leugenaar en de spreker van de waarheid hanteren hetzelfde waarheidsbegrip. Maar de leugenaar maakt daar welbewust en op een geheime manier misbruik van. ‘Bulshitters’ (in het Nederlands ‘zwetsers’), zo schrijft hij, stellen zich buiten dat kader. De waarheid interesseert hen geen zier. Bulshitters liegen niet. Ze zeggen maar wat.
Donald Trump is een schoolvoorbeeld van een bullshitter. Een bullshitter kan binnen enkele minuten volledig tegenovergestelde opvattingen ventileren. Hij kan zonder probleem in één zin logisch of moreel onverenigbare standpunten uitspreken. Voor een politicus is dat heel handig. 'Normale' politici moeten zich namelijk in allerlei bochten wringen om hun standpunten van een schijnbare logica te voorzien. Daarmee suggereren ze dat ze hetzelfde denkkader hebben als alle andere mensen. In dat denkkader moet je, zeker als hooggeplaatst persoon, consistent integer zijn en de waarheid spreken. Maar zoals we weten is waarheid een relatief begrip. Ons formele waarheidsbegrip heeft te maken met consistent en verifieerbaar gedrag en met feitelijkheid. Vandaar de bochtenwringerij van politici: ze proberen ons ervan te overtuigen dat hetgeen ze zeggen, ook in het referentiekader van hun toehoorders, werkelijk klopt. En nu komt de truc:
Het grote publiek interesseert het over het algemeen helemaal niet of politici de waarheid spreken. Eigenlijk weten ze dat politici dat vaak niet doen. In de denkwereld van het kiezersvolk is het bovendien ook mogelijk om vandaag iets anders te vinden dan morgen. Ze vinden het dus wel leuk dat er in de vorm van Trump nu eindelijk een hooggeplaatst voorbeeld is die hetzelfde doet, en ook nog eens zonder enige merkbare gêne! 'Normale' politici, die proberen 'redelijk' te zijn leggen het daar altijd tegen af. Het is namelijk een ander referentiekader. Robin Hood tegenover een slome sukkel.
Donald Trump is een gevierd, volgens sommigen zelfs succesvol zakenman. In sommige delen van het zakenleven is bullshittersgedrag dus schijnbaar effectief. Het gevolg is echter dat we gezamenlijk afglijden naar een irrationele, amorele en willekeurige samenleving. Ik moet bekennen dat ik de 'bankierseed', die alle werkers in de financiële sector in Nederland moeten afleggen, aanvankelijk onzin vond. Ik ben van gedachten veranderd. Ik vind het toch een goed idee. Een eed afleggen van integriteit is een bevestiging van een gezamenlijke moraal. Dat is goed. No bullshit!
