Door Roelof van Laar
In ons Koninkrijk is integer bestuur niet vanzelfsprekend. We moeten altijd waakzaam zijn op bestuurders die hun boekje te buiten gaan. In alle landen van het Koninkrijk komt corruptie voor, rijden bestuurders een scheve schaats en zijn er misstanden. Er zijn echter twee belangrijke verschillen tussen het Europese en het Caribische deel van het Koninkrijk. In het Caribisch deel van ons Koninkrijk lijkt integer bestuur soms meer de uitzondering dan de norm en het zelfreinigend vermogen van het bestuur is gering. Vaak is er een regeringswissel voor nodig om zaken op te pakken en aan te pakken. In Europees Nederland is dat niet zo. Daar houden bestuurders, de verschillende bestuurslagen en al onze bestuursorganen elkaar in evenwicht. De balans wordt hersteld zodra een bestuurder zich niet houdt aan de geschreven en ongeschreven integriteitsnormen.
Op de eilanden bestaan op dit moment banden tussen de onder- en bovenwereld, waardoor informatie van bijvoorbeeld de geheime dienst waarschijnlijk in verkeerde handen is gevallen. Benoemingen bij overheidsbedrijven hebben in het Caribisch deel van het Koninkrijk vaak meer met partijpolitiek dan met kwaliteit te maken. Deze overheidsbedrijven zijn kwetsbaar omdat er nauwelijks toezicht op is. Er zijn vermoedens en bewijzen genoeg dat er geld vanuit die overheidsbedrijven naar familie en vrienden van politici gesluisd wordt en dat er geld gebruikt wordt voor politieke projecten. Dit zijn symptomen en oorzaken van slecht bestuur in het Caribisch deel van ons Koninkrijk. Voortdurend wordt daarbij de vraag gesteld of de Rijksministerraad niet moet ingrijpen. En als de Rijksministerraad dat doet, waarom dan wel en die andere keren niet?
De PvdA heeft eerder gepleit voor meer samen besturen. De regering van de landen binnen het Koninkrijk moeten gezamenlijk formuleren wat de afspraken in het statuut concreet behelzen, waar wij als Koninkrijk voor staan. Hier heeft de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties eerder al positief op gereageerd. De Koninkrijksconferentie, waar de minister dit aanhangig zou maken, is echter uitgesteld (tot medio juni, red.) en het denken staat bij de PvdA niet stil. Daarom komen wij nu alvast met een concreet voorstel.
De PvdA wil dat de integriteit van bestuur en het tegengaan van corruptie beter wordt gewaarborgd binnen het Koninkrijk. Daarom stellen wij voor een rijkswet te maken die het toezicht op integer bestuur regelt. In deze rijkswet staan heldere integriteitsnormen. Op basis van die wet stelt de Rijksministerraad een Rijkscommissie in, die toezicht gaat houden op de integriteit van het bestuur. Op dit moment is er nog een groot gat tussen niets doen bij integriteitskwesties en direct ingrijpen door de Rijksministerraad. Er wordt hierdoor te vaak niet ingegrepen waardoor de integriteit van het bestuur in het Koninkrijk in het geding is. Een Rijkscommissie, benoemd door de Rijksministerraad, kan onderzoeken of landen integriteitskwesties goed aanpakken. Daarnaast kan de commissie aanbevelingen doen aan regeringen van landen hoe met kwesties om te gaan. Indien nodig kan de Rijksministerraad ook op basis van advies van de Rijkscommissie ingrijpen met een aanwijzing of Algemene Maatregel van Rijksbestuur.
Op dit moment kan er alleen worden ingegrepen door direct een aanwijzing te geven of een Algemene Maatregel van Bestuur in te zetten. Of daarmee te dreigen. Dit zijn echter zware instrumenten die niet vaak kunnen worden gebruikt. Door het instellen van een Rijkscommissie die permanent toezicht houdt, integriteitskwesties onderzoekt en adviseert, kan dit probleem worden opgelost. Ten eerste is er dan een gezamenlijk gedragen kader op basis waarvan bestuurlijk handelen kan worden beoordeeld. Ten tweede zal de Rijkscommissie een actieve rol spelen als landen kwesties niet goed aanpakken en landen helpen dat beter te doen. Ten slotte is, als dan naar een zwaar instrument gegrepen moet worden, duidelijk waarom en op basis waarvan dat gebeurt.
De PvdA stelt deze Rijkswet toezicht integriteit voor omdat er veel vaker ingegrepen zou moeten worden, maar dat met de huidige instrumenten niet kan. Bovendien vindt de PvdA dat de landen in het Koninkrijk meer samen kunnen besturen. De Rijkscommissie moet dan ook breed worden samengesteld en moet alle landen in het Koninkrijk aan kunnen spreken op integriteitskwesties. Ook Nederland op zaken die in Caribisch of Europees Nederland niet goed zijn aangepakt.
PvdA’er Roelof van Laar lanceerde dinsdag in het debat van de Tweede Kamercommissie voor Koninkrijksrelaties met minister Ronald Plasterk (eveneens PvdA) het voorstel om naar voorbeeld van het College financieel toezicht een Rijkscommissie Integriteit in te stellen. De bewindsman zegde toe het idee voor te leggen aan Curaçao, Aruba, Sint Maarten en zijn collega’s in het kabinet Rutte.
