Het is weer bijna Sinterklaas en de Nederlandse kranten staan regelmatig bol van integere of minder integere woede over Zwarte Piet die, volgens sommige smaldenkers, uitdrukkelijk zou verwijzen naar het slavernijverleden.
Fout. Zwarte Piet is een archetype dat op veel plaatsen in de wereld bestaat. Gezichten worden zwart geschilderd om bepaalde (angst)gevoelens op te wekken. Dat doen ze ook in Afrika. Je zou zeggen dat het daar niet nodig was. Maar toch.
Je kan niet zomaar ongestraft een archetype veranderen. Je kan dus van Zwarte Piet geen Groene Piet maken. Ja, het kan wel, maar dan is het geen archetype meer. Dan blijft er niets meer van over. In het klein heb je dat ook met eenvoudige consumptieartikelen. Als je een archetypisch stuk snoepgoed als een ‘negerzoen’ een andere naam geeft, zeg ‘gevulde chocoladekus’, dan is het geen echte negerzoen meer. De hele smaak is dan ook meteen verdwenen. Maar nee hoor, de Nederlanders zijn weer eens roomser dan de paus geweest en in geen enkele supermarkt is nog een fatsoenlijke negerzoen te vinden. Politiek correct heet zoiets.
Ik kan me voorstellen dat Surinamers en Antillianen niet veel hebben met Sinterklaas en Zwarte Piet (Colombianen en Mexicanen hebben dat ook niet), tenzij ze zich zó met de Hollandse cultuur hebben geïdentificeerd dat ze er wél iets mee hebben. In het laatste geval vind ik dat je er niet over moet zeuren. Niemand hoeft mee te doen. Laat de Nederlanders gewoon hun Sinterklaas en Zwarte Piet vieren en val ze niet lastig met geouwehoer over slavernij.
Over dat onderwerp wordt ook al teveel geschreven. En waarom? Juist! Omdat het dit jaar 150 jaar geleden is dat Nederland de slavernij ‘afschafte’. Vóór 2013 werd er weinig over vernomen. Nu zijn er films, documentaires, tentoonstellingen en musicals. Allemaal best, maar wel wat obligaat. Het jammere ervan is dat overdaad ook hier weer schaadt. Je wordt zo overvoerd met informatie over die infame tijd dat het afstompend werkt. Het schiet dus weer eens zijn doel voorbij.
Vijftig jaar geleden ben ik zelf een paar keer Sinterklaas geweest op Curaçao. Voor de Nederlandse collega’s en wat belangstellenden. Ik had toen een zwart gemaakte blanke Piet als helper. Geen Curaçaoënaar die hier aanstoot aan nam. Mijn Curaçaose buren vroegen of ik in mijn functie langs kon komen. Dat deed ik natuurlijk. Ik zie nog het heilig ontzag in de ogen van de buurkinderen. Niks aan de hand.
Ik herinner me dat, toen ik op de middelbare school zat, er een (zwarte) Surinaamse klasgenoot was die met veel plezier op 4 december op school voor Zwarte Piet speelde. Iedereen vond dat gewoon en het was voor de schminker wel zo makkelijk. Ik heb hem verleden jaar weer eens gesproken en we hebben ons samen rot gelachen over de zogenaamde opwinding die het verschijnsel Zwarte Piet tegenwoordig in Nederland opriep. Wij waren onze tijd ver vooruit, vonden we.
Me dunkt dat er genoeg andere zaken zijn die onze aandacht méér behoeven.
Kan het, in Godsnaam (ook al zo’n archetype die je niet ongestraft zwart kan maken of een bril opzetten), eens afgelopen zijn met dat eeuwige gezeur dat er alleen maar voor dient om de aandacht van de goegemeente op jezelf te vestigen?
Laten we een voorbeeld nemen aan de donkere Nederlandse tv-omroepster die enige jaren geleden aan het eind van haar programma recht de camera inkeek en, terwijl ze haar lippen tuitte in een allesverzengende kus, alle Nederlandse tv-kijkers de gedenkwaardige woorden toevoegde: ,,Alstublieft, hier heeft u een negerzoen.”

Fred de Haas,
Nederland