ANALYSE: Drie dagen van fel debat in Philipsburg, Willemstad en opnieuw Philipsburg over de gewraakte aanwijzing van de Rijksministerraad (RMR) aan de gouverneur van Sint Maarten om een verscherpte screening van de kandidaat-ministers uit te voeren, hebben verwerping, afkeuring en moties, vergezeld van boosheid, richting Den Haag opgeleverd. Maar nauwelijks of in elk geval veel te weinig was er sprake van zelfreflectie. Degene die dit wel deed was het jonge Statenlid Christopher Emmanuel (NA) op Sint Maarten, die openlijk een oproep deed aan het eigen parlement om zichzelf in de spiegel aan te kijken, kreeg daarvoor via de sociale media van de grootste partij op z’n kop. Waarom is de vraag, waar het in essentie om gaat, niet gesteld, laat staan behandeld en laat helemaal staan er een conclusie aan verbonden? Namelijk: Biedt, in dit geval op Sint Maarten, de aanstaande regeringsploeg van beoogd premier Theo Heyliger (UP) het integere bestuur dat de bevolking verdient?
Laat de brute en al dan niet juridisch correcte wijze waarop de RMR heeft ‘ingegrepen’ even buiten beschouwing; die is reeds in alle toonaarden en op alle manieren kritisch beoordeeld tot afgekraakt aan deze zijde van de oceaan - waaronder in een analyse door deze krant eerder deze week. Maar het is in de afgelopen week van veel en heftige politieke discussie in de parlementen van Sint Maarten en Curaçao te weinig gegaan waar het eigenlijk wel over moet gaan: de integriteit van bestuur. Het eerder dit jaar eveneens door een RMR-aanwijzing getroffen Aruba, dat regelmatig solidariteit van de andere eilanden verlangt, bleef tot nu toe overigens opvallend stil. Waarom ging/gaat het nationale debat niet over het nationaal belang van integer bestuur? Als parlementariërs op de man af wordt gevraagd of ze zuivere ministers misschien onbelangrijk vinden, zal dat krachtig worden ontkend. Maar het blijft te veel bij woorden. Het hebben van eerlijke, transparante en deugdelijke bestuurders met een onbevlekt blazoen wordt nog niet écht uitgedragen en in de praktijk gebracht. Anders zou al lang zijn opgetreden tegen politici die formeel als verdachte door het leven gaan, zoals Gerrit Schotte (MFK) op Curaçao, om tijdelijk terug te treden. Maar óók tegen volksvertegenwoordigers die alle schijn tegen zich hebben omdat hun vermeende misstappen zijn beschreven in officiële rapporten of genoemd worden in gerechtelijke uitspraken, zoals Heyliger op Sint Maarten.
Geen enkel zichzelf respecterend land (of Koninkrijk!) zou zulke dubieuze personen als hun politieke leiders moeten willen hebben. Schuilen achter de democratische meerderheid alléén is niet voldoende; de wereldgeschiedenis heeft bij herhaling aangetoond dat de meest verschrikkelijke dictators via de democratie een greep naar de macht deden. Er zijn daarom extra checks nodig. Vandaar dat naties steeds meer associaties, unies of staatsrechtelijke samenwerkingsverbanden aangaan en daarbij vrijwillig een deel van hun autonomie/zelfbeschikking weggeven. In het belang van de burgers en bedrijven. Want anno 2014 kan zelfs het machtigste land het niet alleen. Laat staan uiterst kwetsbare ministaten als Curaçao en Aruba voor de kust van Venezuela en Sint Maarten dat letterlijk grenst aan Frankrijk.
Binnen het Koninkrijk der Nederlanden, waar nog altijd de meerderheid van de eilandelijke bevolkingen bij wil behoren, gelden regels. Het Statuut en dergelijke, waaraan getoetst moet worden of de RMR zich er met de aanwijzingen wel aan heeft gehouden; maar vooral en steeds meer ook de deels ongeschreven regels van fatsoenlijk, deugdelijk en betrouwbaar bestuur. Nederland, het Europese deel van het Koninkrijk, is hier bijzonder gevoelig voor omdat het rechtstreeks het imago in de wereld bepaalt.
Terecht of niet, de realiteit is dat het overgrote deel van politiek Den Haag - van links tot rechts - onvoldoende vertrouwen heeft in een aantal prominente bestuurders in de Caribische landen. En niet ongefundeerd. Met die werkelijkheid moeten Willemstad, Oranjestad en Philipsburg ‘dealen’ en wel zodanig dat het vertrouwen wordt hersteld. Dat kan alleen met zelfreiniging, door zélf maatregelen te nemen met integer bestuur als enig hoofddoel. Niet om de RMR blij te maken en tevreden te houden, maar primair en eigenlijk alleen ten behoeve van de eigen burgers en bedrijven van de betreffende landen. Dan blijven de aanwijzingen vanzelf uit. Het alternatief is een horrorverhaal met een slecht einde. Niet voor Den Haag, maar voor hier.