Worm is een effectief roofdier dat jaagt op slakkensoorten

Van onze correspondent
Kralendijk - Slecht nieuws voor Bonaire. Tijdens de estafette-expeditie van Naturalis en Stinapa op Bonaire is de invasieve Nieuw-Guinese landplatworm op twee plekken aangetroffen. Deze worm kan een bedreiging vormen voor inheemse slakken, zo waarschuwde de Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA) gisteren in een persbericht.

De Nieuw-Guinese landplatworm wordt door de The International Union for Conservation of Nature (IUCN) tot de 100 schadelijkste invasieve exoten ter wereld gerekend. Het is een effectief roofdier en maatregelen zijn volgens DCNA dan ook hard nodig. Begin 2023 is er door Stinapa en Naturalis een groot onderzoek geweest naar ongewervelden op Bonaire. Sylvia van Leeuwen, slakkendeskundige van Naturalis, heeft daar met ‘Team Slak’ twee weken met succes veldwerk gedaan op verschillende locaties. Er kunnen nu 20 nieuwe soorten worden toegevoegd voor het eiland.
Slakken houden van vochtige, donkere plekken, en als je daar aan het zoeken bent, kom je natuurlijk ook allerlei andere beestjes tegen, zoals wormen en pissebedden. ,,Meestal laat je die links liggen”, vertelt Van Leeuwen, ,,maar ik werd getriggered door een redelijk grote, donkere platte worm, die ik nog niet eerder gezien had. Er ging een belletje rinkelen: dit moest een landplatworm zijn. Ik heb hem gefotografeerd en verzameld, zodat landplatworm-taxonoom Sytske de Waart van Naturalis hem kon identificeren.” De Waart bevestigde de determinatie: het bleek helaas om de invasieve Nieuw-Guineese landplatworm (Platydemus manokwari) te gaan.
De worm is een effectief roofdier dat een ernstige bedreiging kan vormen voor inheemse landslakken. Ze volgen het slijmspoor van slakken, glijden over de schaal en het lichaam en komen de slak binnen via de ademhalingsopening waar ze zich tegoed doen aan de inwendige organen. De Nieuw-Guinese landplatworm kan zelfs prooien groter dan hijzelf aan als ze met veel zijn. Uit experimenten is gebleken dat de landplatworm niet alleen slakken eet die op de grond leven, maar ook slakken op boomstammen. En daar is het dier bijzonder effectief in. ,,Landplatwormen zijn vleeseters, en de meeste soorten eten kleine bodemdieren als slakken en regenwormen”, vertelt De Waart, ,,daar is deze dus niet anders in. We weten echter uit het verleden dat het flink mis kan gaan. In de jaren 60 dacht men dat het een goed idee was om hem in te zetten als biologische bestrijder van de Afrikaanse reuzenslak op een aantal eilanden in de Stille Oceaan. Dat deed hij heel effectief maar daarna waren de inheemse slakken aan de beurt. Deze introducties worden beschouwd als een belangrijke oorzaak voor het uitsterven van inheemse landslakken op verschillende eilanden in de Stille Oceaan.”
Sylvia vult aan: ,,Onder de landslakken behoren eilandendemen (eilandsoorten) tot de meest kwetsbare groep. Ook de landslakkenfauna van Bonaire bestaat voor een belangrijk deel uit eilandendemen, acht van de 31 (onder-)soorten landslakken. Eén soort komt alleen op Bonaire en Curaçao voor en verder nergens anders ter wereld. Dat maakt het voortbestaan van deze soorten extra kwetsbaar.” Landplatwormen liften mee met de internationale potplantenhandel. Daar duiden de locaties ook op waar ze gevonden zijn: in en rond twee tuincentra. De tuinplanten op Bonaire worden overwegend geïmporteerd uit Florida en Dominica waar deze landplatworm ook voorkomt. In het Washington Slagbaai National Park is de Nieuw-Guinese landplatworm gelukkig nog niet aangetroffen.
Om verdere verspreiding te voorkomen zouden de aanwezige populaties van deze landplatworm bestreden moeten worden. ,,Maar raak de platwormen niet met blote handen aan”, waarschuwt Van Leeuwen. ,,Deze landplatworm kan drager zijn van een longworm van ratten (Angiostrongylus cantonensis) die bij mensen encefalitis of meningitis (hersenvliesontsteking) kan veroorzaken.” Maar voorkomen dat de platwormen het eiland bereiken is natuurlijk beter dan al aanwezige populaties bestrijden. ,,Wij raden aan om meer preventieve maatregelen te nemen om de introductie van exoten via potplanten op Bonaire tegen te gaan. En we roepen iedereen op om vondsten van landplatwormen te melden. Op die manier kunnen we de verspreiding in de gaten houden.”