Door Jeff Sybesma

Natuurrampen kunnen niet worden tegengehouden, zoals te zien was afgelopen zaterdag in Bándabou. Enorme lokale stortbuien veroorzaakten overstromingen en sleurden alles wat in hun weg stond mee richting zee. Gelukkig waren er geen persoonlijke slachtoffers, maar wel schade aan eigendommen en het natuurlijke landschap. Zelfs de Meteorologische Dienst van Curaçao, die een voorwaarschuwing had gegeven voor regenval en ruwe zee, werd verrast door de plotselinge wolkbreuk en de gevolgen ervan.
Hoewel we natuurrampen niet kunnen stoppen, kunnen we ons er zeker op voorbereiden. De zware regenval, zoals zaterdag lokaal viel in Bándabou, hoewel zeldzaam, is niet onbekend. Slecht weer is eerder voorgekomen en heeft telkens weer aangetoond dat de ontstane schade buitenproportioneel is, mede omdat we ons niet voldoende voorbereiden.

Als we ervoor gezorgd hadden dat de dammen en opvangbassins - zoals onze voorouders in hun wijsheid al heel goed wisten - onderhouden waren, hadden we geen doorbraken gehad met regenwater, dat de kortste weg naar zee zoekt en alles meesleurt wat in de weg staat. Van het hele dammenstelsel en de daarachterliggende opvangbassins is vandaag de dag een deel verdwenen en bebouwd met huizen. De rest is sterk verwaarloosd, wat bewust vragen is om problemen van wateroverlast. De natuurlijke afvoerrooien, grotendeels van het jaar droog, worden niet schoongehouden, of ondoordacht dichtgegooid vanwege de menselijke expansiedrift. Wederom, het is bewust vragen om problemen.
Ik las dat naar aanleiding van de Bándabou-crisis het rampenteam bijeengeroepen is. Dat is goed voor een gecoördineerde aanpak van wat er allemaal moet gebeuren ná de ramp om te bepalen wat prioriteit moet krijgen. Het is goed dat er een rampenteam bestaat en coördinerend optreedt na calamiteiten, maar is er ook een organisatie die zich bezighoudt met nadenken en acties ondernemen om de gevolgen van voorspelbare calamiteiten van tevoren zoveel mogelijk te mitigeren?

Allereerst de dammen, achterliggende waterwingebieden en rooien. Die zijn alom bekend en mogelijk al grotendeels in kaart gebracht. Hoe moeilijk is het om een draaiboek van onderhoud met alle daarvoor noodzakelijke actoren op te stellen? Uiteraard is daarbij een financieel plaatje nodig en die zal niet gering zijn. Echter, de steeds wederkerende roep dat er geen geld op de begroting is, kan eenvoudig worden omgedraaid. Er moet een jaarlijkse vaste begrotingspost worden opgenomen voor het aanpakken van achterstallig onderhoud aan onze natuurlijke infrastructuur. Er zijn zeker posten die verminderd of geschrapt kunnen worden. Hetzelfde geldt voor de wegeninfrastructuur, waar notabene jaarlijks door de burgers wegenbelasting voor wordt betaald. Die moet bestemd worden voor de reparatie van bestaande wegen en aanleg van nieuwe wegen.

De recente crisis in Bándabou moet dienen als een ‘wake up call’ voor mogelijke toekomstige en grotere natuurrampen. Sporadisch maar niet onmogelijk. Wat te denken van een orkaan of zelfs maar een storm? We moeten leren van eerdere ervaringen, zoals de schade veroorzaakt door storm Tomas, en actie ondernemen om onze infrastructuur te versterken.

Mag ik een voorbeeld geven van een situatie die schreeuwt om problemen in de toekomst. Rijdend over ons eiland zien we een wirwar aan draden aan lantaarnpalen langs de wegen. We zijn het zo gewend dat de meesten onder ons het niet eens opmerken. Elektriciteit, telefoon en internet worden via dit bovengrondse kabelnetwerk geleverd aan huishoudens op het eiland. Soms krijgen we een signaal hoe gevoelig dit systeem is als bijvoorbeeld een auto een lantaarnpaal omverrijdt en hiermee de stroom en signaalvoorziening gedurende enige tijd voor een buurt onderbreekt. Ik garandeer je dat als er een storm over ons eiland trekt het hele eiland dagen, misschien nog langer, zonder elektriciteit en communicatie zal zijn. Met alle gevolgen van dien voor onze economie en persoonlijke leefomstandigheden. Stroom en communicatie zijn ongetwijfeld eerste levensbehoeftes. Waarom worden al deze kabels niet (gedwongen) ondergronds gebracht? Kost geld, maar een ramp is nóg duurder.

We moeten erkennen dat klimaatverandering reële gevolgen heeft en dat we ons moeten aanpassen aan de veranderende omstandigheden. De opwarming van de aarde zorgt voor meer frequentere en zwaardere natuurrampen. Sommigen zijn kort en heftig zoals een orkaan, anderen zijn stille fenomenen die langzaam maar zeker hun nadelige effecten tot ons brengen. We denken niet iedere dag aan de zeespiegelstijging, maar we zien toch steeds meer de gevolgen ervan. De stranden worden steeds kleiner omdat het zand weggespoeld wordt door rijzend water. Het zeewater staat Punda en Otrobanda tot aan de lippen. Bij voortgaande stijging zullen overstromingen niet te vermijden zijn. Nu al ligt het centrum van Willemstad eigenlijk al te laag, wat problemen oplevert met de riolering omdat geen gebruik kan worden gemaakt van natuurlijk verval. Er moet gepompt worden met dure gemalen en onze onderhoudscompliance kennende zijn die meer stuk dan werkende. Hierdoor wordt het afvalwater van de stad direct geloosd op zee, met alle gevolgen van dien voor het koraalrif. Een rif dat het toch al zwaar te verduren heeft vanwege de wereldwijde temperatuurstijging in de lucht maar ook in de zee.

Kortom, er is dringend behoefte aan een grootschalige, transparante en duidelijke aanpak om Curaçao voor te bereiden op rampen, waarbij preventieve maatregelen niet optioneel maar verplicht moeten worden gemaakt; mogelijk zelfs afgedwongen.

De auteur, Jeff Sybesma, is gepensioneerd jurist en bioloog. Hij is lid van de Raad van Advies, rechter bij het Gemeenschappelijk Hof en bestuurslid van Carmabi. Deze opinie is volledig op eigen titel geschreven.