Door Dick Drayer
De Isla hoeft geen dwangsom te betalen van 75 miljoen gulden. De rechters in Willemstad vinden wel dat de raffinaderij de milieunormen overtreedt, maar in de rechtszaak tussen bewoners en de Isla gaat het niet om schone lucht, maar om geld.
Johan Cruyff zei vroeger al: ,,Italianen kennen niet van je winnen, maar je ken wel van ze verliezen.” De grote meester op het voetbalveld had daarbij de Isla niet op het oog, maar treffender dan dit kan het vonnis van vorige week - in hoger beroep - niet geduid worden. Met dien verstande, dat de Isla Venezolaans is en niet Italiaans.

Verwarring
De verwarring over het milieu en de raffinaderij begon al in de jaren 90 van de vorige eeuw, toen Isla zelf zijn immissie-hindervergunning mocht opstellen. Niet de uitstoot van de raffinaderij bij de schoorsteen werd bepalend voor overtreding van die vergunning, maar wat er in de lucht op straat, in de wijken neerdwarrelt. En ja, op straat is Isla niet de enige vervuiler.
In de zaak van de dwangsommen draait alles om een korte bepaling die rechters Lewin, De Kort en Lock opnamen in hun hoger beroep-vonnis van 12 januari 2010. Daarin kregen de milieubeweging en de bewoners onder de rook gelijk van de rechter, net als in eerste aanleg: Isla werd verboden om dan in ieder geval niet meer te vervuilen dan de totale vergunningsnorm voor zwaveldioxide: 80 microgram/m3 als jaargemiddelde op leefniveau (immissie) benedenwinds van de raffinaderij, daaronder begrepen de Joodse begraafplaats te Beth Chaim.

Twee locaties
En dat alles op straffe van een dwangsom van 75 miljoen gulden voor ieder kalenderjaar dat Isla in strijd zou handelen met dit verbod tot en met 31 december 2014. De rechters wilden voorkomen dat er meningsverschillen zouden ontstaan over hoe je dan vaststelt dat Isla het vonnis overtreedt en voegde een bepaling toe: de bijdrage van Isla aan de totale immissie moet worden berekend (niet gemeten) via een speciale methode op twee vaste locaties.
Isla mocht van dit vonnis weliswaar nergens op het eiland meer dan 80 microgram/m3 zwaveldioxideconcentratie bijdragen aan de luchtverontreiniging op Curaçao. Maar dat moest worden bepaald op die twee vaste locaties en de dwangsom werd niet gekoppeld aan de overschrijding van de vergunningsnorm op het hele eiland, slechts op die twee locaties.

Grosso modo
Bij de rechtelijke procedures die daarna volgden, werd gekeken naar hoe de vervuiling zich manifesteert als je die vaste locaties loslaat. De conclusies zijn verontrustend voor Isla, de milieubeweging en bewoners onder de rook. Allen vanuit eigen perspectief: het effect van het wijzigen van de toetsingslocatie en het gebruik van nieuwe meteorologische gegevens leidde grosso modo tot een bijdrage van de raffinaderij van aanzienlijk meer dan 80 microgram/m3 zwaveldioxide in de wijken onder de rook van de Isla!
Maar voor het verbeuren van de 75 miljoen gulden dwangsom is dat - zoals gezegd - niet van belang, oordeelde het gerecht vorige week opnieuw. Op de punten in het grid waarop de berekeningen volgens het vonnis uit 2010 moeten worden uitgevoerd is Isla in 2014 opnieuw onder de vergunningsnorm gebleven. Er kan geen sprake zijn van verbeuring van de dwangsom, net als in 2013.
Een vaste locatie hanteren om te bepalen of de wet wordt overtreden, is volgens de milieuorganisaties hetzelfde als waarschuwen dat je niet harder dan 80 mag rijden op het eiland, maar je controleert alleen op de Rooseveltweg. Als je een boete wilt vermijden maar toch harder dan 80 wilt rijden, dan zorg je dat je je dáár netjes houdt aan die maximumsnelheid en overal elders trap je het gaspedaal vol in.

Isla plat
Het vonnis van 2010 bepaalde dat de raffinaderij - zoals boven betoogt - in ieder geval niet meer mag uitstoten dan de vergunningsnorm. Isla heeft dan ook altijd betoogd dat alle vervuilers bij elkaar meer rotzooi de lucht in sturen dan zij in hun eentje. De raffinaderij kan daarom niet verantwoordelijk worden gehouden voor de forse overschrijdingen die gemeten worden in de wijken onder de rook, aldus de advocaten van de Isla zelf.
Maar deze vlieger gaat niet op en dat wordt duidelijk in 2018 en ook dit jaar, 2019. De raffinaderij ligt plat vanwege de Amerikaanse sancties tegen Venezuela en de failliete staat waarin operator PdVSA verkeert. De metingen in deze periode kunnen daarom in zijn geheel worden toegeschreven aan die overige vervuilers, Isla doet immers niet mee op dit moment.
De grafiek met gevalideerde metingen laat in deze tijdsperiode - waarin Isla volledig platligt - zien wat de bijdrage van Isla aan de vervuiling daadwerkelijk is als je die afgezet tegen dezelfde maanden van de jaren 2013-2017, als Isla wel productie draait. Alleen de overige bronnen, inclusief de BOO-energiecentrale worden nu dus gemeten:
Zwaveldioxide gemiddelde 2013-2017: 183,4 microgram/m3 
(Isla + BOO + Aqualectra + verkeer + scheepvaart)
Zwaveldioxide gemiddelde 2018: 23,3 microgram/m3 
(BOO + Aqualectra + verkeer + scheepvaart)
Dat is 160,1 microgram/m3 zwaveldioxide, ruim twee keer de vergunde norm, die al vier keer ruimer is dan in de rest van de wereld. BOO draaide overigens in die periode niet op volle toeren. Doet zij dat wel dan is haar bijdrage 30 microgram/m3, zo is in de rechtszaken komen vast te staan.

Steken
De verdediging van de milieubeweging en bewoners onder de rook heeft helaas ook steken laten vallen in dit juridische titanengevecht dat al zo lang bezig is. Zo is er een keer vergeten om in beroep te gaan tegen onderdelen van tussenvonnissen, waardoor die niet meer aangevochten konden worden en in deze zaak waren de strijders voor schone lucht bij voorbaat kansloos, omdat de verbeuring van de dwangsom over 2014 al verjaard was.
De kritiek op hen moet in het licht worden gezien van het feit dat een aantal eenzame strijders een oneerlijk gevecht zijn aangegaan. Een gevecht die zij met eigen geld en middelen moesten vechten tegen een grote internationale multinational, die met een leger aan advocaten geen boodschap had aan de inwoners van Curaçao.
Ook de rechtelijke macht mag zich dat aanrekenen. Door de bepalingen in het vonnis van 2010, ontloopt Isla nu haar boete, terwijl ze het eiland wel jarenlang opzadelde met een hoeveelheid zwaveldioxode en zware metalen, die ver boven de gezondheidsnormen van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO liggen. Er is berekend dat de uitstoot van de Isla 18 voortijdige doden betekende elk jaar en een exponentieel hogere prevalentie van ziektebeelden die passen bij verontreinigde lucht.
Prof. mr. Lodewijk Rogier schreef daar destijds het volgende over: ,,() het Hof toont zich niet bepaald de actieve onderzoekende en de burger tegemoetkomende bestuursrechter waar bij de invoering van de Landsverordening Administratieve Rechtspraak op was gehoopt.”

Falende overheid
Maar bovenal is de strijd tussen Isla en bevolking een teken van een falende overheid en een disfunctionerend parlement. De eerste, ongeacht welke ministersploeg van welke partij dan ook, heeft gefaald in het beschermen van haar burgers, nota bene de belangrijkste taak van een overheid. De kennelijke wil om die bevolking te beschermen tegen de macht van het grote geld was er niet, en is er nu nog steeds niet.
De tweede, het parlement, heeft gefaald omdat de Staten nog nooit een vraag hebben gesteld aan welke minister dan ook in het belang van de mensen in de wijken onder de rook. Een parlement dat zijn controlerende taak niet serieus nam en neemt, omwille van ander en vooral eigen belang.
En deze houding luidt nu naar alle waarschijnlijkheid het Waterloo in van meer dan 100 jaar olie-industrie op Curaçao. De slechte staat van de raffinaderij is een direct gevolg van het niet handhaven van de milieunormen sinds eind vorige eeuw.
Italianen verliezen namelijk vooral van zichzelf. Dat had Cruyff willen zeggen.

Dick Drayer is op Curaçao freelance journalist voor de NOS.