Door Jan Huurman

De wereldwijde coronacrisis treft het geïsoleerde eilandstaatje Curaçao keihard. Niet zozeer vanwege de ziekte zelf, maar door de effecten van lockdown en sluiting van inkomend toeristenverkeer. De toch al kwetsbare eenzijdige economie ligt vrijwel stil. Noodhulp vanuit het zusterland Nederland is essentieel om te overleven, en is inmiddels - feitelijk in de vorm van een gift - toegezegd. Naast de hulpgoederen die via de lucht en het water dit eiland bereikten en zullen bereiken, is dit een uitdrukking van solidariteit die binnen het Koninkrijk normaal dient te zijn, en dat gelukkig nu ook is. Dat gezegd en geschreven hebbende is het zaak de ogen niet te sluiten voor de situatie ná de huidige crisis. Het incident van een toevallig (?) opspelend virus mag niet de rookwolk zijn die de structurele problemen van Curaçao verduistert.

Laten we er geen doekjes om winden: het gaat slecht met Curaçao, steeds slechter. Het keerpunt was het losmaken uit het Antillenverband, nu bijna 10 jaar geleden. Sinds 10-10-‘10 is de economie in een neerwaartse glijvlucht beland, is een populaire politicus vermoord, en zijn drie leden van het eerste kabinet sinds de autonomie veroordeeld, waarvan één vanwege corruptie, één vanwege betrokkenheid bij de genoemde moord en één vanwege een mondkapjesaffaire (hoe ironisch in de huidige tijd…). Kabinetten daarna hebben nagelaten noodzakelijk structurele verbeteringen door te voeren, uit onwil of onmacht. Op het terrein waar ik iets van weet (de gezondheidszorg) zijn minstens drie belangrijke faaldossiers aan te wijzen: 1) het nalaten van invoeren van de voorkeur voor generieke geneesmiddelen, met als pijnlijk offer in totaal meer dan 300 miljoen gulden extra kosten in de laatste tien jaar; 2) het niet van kracht laten worden van de Landsverordening beroepen in de gezondheidszorg (Lvo BIG), waardoor kwaliteitshandhaving is gesaboteerd; 3) het nalaten van registreren van de doodsoorzakenstatistiek vanaf 2007, waardoor Curaçao een essentieel stuurinstrument ontbeert. Alle verantwoordelijke politici sinds 10-10-‘10 waren en zijn op de hoogte van deze missers, maar hebben nagelaten (tijdig) op te treden. De grootste fout is waarschijnlijk het bouwen van een onbetaalbaar nieuw ziekenhuis op een te dure en logistiek bizarre plek. De extra kosten van het CMC (60 tot 80 miljoen per jaar) zullen ten koste gaan van preventie en de eerste lijn, of via premieverhoging door de bevolking worden opgebracht.

Dit somber stemmende verhaal wordt bevestigd door de recente promotiestudie van Soraya Verstraeten, het hoofd van het Volksgezondheidsinstituut Curaçao. Op basis van een imposante hoeveelheid gegevens toont zij aan dat Curaçao het slechter doet sinds 10-10-‘10, slechter dan Aruba, en slechter dan eilanden in het Caribisch gebied die een hechtere band met het moederland hebben behouden. De gezondheid is slechter en de gezondheidszorg presteert minder dan elders. Het effect is een aanmerkelijk verlies aan levensjaren. Kort en bondig: Curaçao heeft mensenlevens geofferd omwille van de autonomie. Toen ik in 2013 de eerste keer noodgedwongen het eiland verliet - in hetzelfde weekend dat Helmin Wiels werd vermoord - was ik nog redelijk optimistisch over de toekomstkansen van een min of meer zelfstandig Curaçao. Wie in Google de termen ‘Curaçao’, ‘Huurman’ en ‘Maffia’ intikt, kan het Volkskrantartikel lezen dat ik in diezelfde meimaand schreef. Nu, na een tweede periode bij de Inspectie Volksgezondheid en op basis van de ontwikkelingen sindsdien, ben ik aanmerkelijk pessimistischer. De raffinaderij ligt stil, en het zijn alleen de onverbeterlijke optimisten die nog rekenen op een nieuwe start. Met de huidige olieprijs en de wereldwijde recessie die nog jaren zal aanhouden, is dat illusoir wensdenken. De andere kurk onder de Curaçaose economie, het toerisme, ligt nu voor 100% plat, en zal ook nog heel lang onder het eerdere niveau blijven. De gekozen coronastrategie - gericht op een minimum aan besmettingen en - als effect een heel lage kudde-immuniteit, maakt het lastig, zo niet onmogelijk om de toeristeninstroom op gang te laten komen voordat er een effectief vaccin is. Dat zou betekenen dat Curaçao nog minstens een jaar een ‘Isla Inutile’ zal blijven. Veroordeeld tot de hand ophouden bij Europees Nederland.

En dan, na dat komende jaar? Terug naar het normaal van na 10-10-‘10 en voor Covid-19? Dat zou een ernstige fout zijn, en de lessen miskennend die zowel het proefschrift van Soraya Verstraeten als de huidige crisis ons leren. Doorgaan in de huidige staatkundige constructie binnen het Koninkrijk is letterlijk en figuurlijk uiterst ongezond. Curaçao heeft bewezen het niet aan te kunnen, zelfstandig functionerend op een schaal kleiner dan een stad als Nijmegen, geïsoleerd en omgeven door een grote hoeveelheid water. Ja, een kleine elite profiteert van de ruimte die binnen de buitengrenzen van defensie, kustwacht en rechtspraak is gecreëerd - kijk naar de buitensporige winsten van importeurs van merkgeneesmiddelen en kijk naar de exorbitante salarissen van directeuren van overheids-nv’s - maar de gewone bevolking betaalt de rekening: in hoge lasten en een slechte gezondheid. Curaçao kán doorgaan op de oude voet en autonomie boven gezondheid en gezonde economische ontwikkeling stellen. Of er wordt gekozen voor geluk en welzijn van de meerderheid van de inwoners. Dat zou mijn advies zijn: bewoners van Curaçao, geef de fictie van autonomie op en wordt - net als Bonaire, Statia en Saba - een gemeente van Nederland. Het alternatief is verdere neergang, richting de situatie op Haïti.

Jan Huurman, arts M&G, was Inspecteur Gezondheidszorg op Curaçao van 2012-2013 en later Inspecteur-generaal Volksgezondheid van 2017 tot 2019.