Door Armand Hessels
Vanaf maart 1918 tot de eerste helft van 1919 raakten omstreeks 500 miljoen mensen (bijna een derde van de toenmalige wereldbevolking) besmet met het virus van de Spaanse griep. In die korte tijd vielen er tijdens drie golven tussen de 50 en 100 miljoen doden. Mogelijk meer dan het aantal doden gedurende de acht jaar van de Eerste en Tweede Wereldoorlog samen. Het griepvirus tastte het immuunsysteem aan en dat leidde vaak tot ernstige longinfecties. De Spaanse griep begon met hoge koorts, hoesten, spier- en keelpijn, gevolgd door extreme moeheid en flauwten. Men verloor zoveel energie dat men niet meer kon eten en drinken. De ademhaling werd steeds moeilijker en binnen enkele dagen overleed men. Het grootste deel van de doden viel onder 20- tot 40-jarigen. Maar ook jonge kinderen en ouderen werden het slachtoffer. De sterke verspreiding vond toen vooral plaats door het intensieve verkeer onder het militaire personeel en burgers aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. De onbekendheid van virussen, de gebrekkige hygiënische omstandigheden en de afwezigheid van beademingsapparatuur droegen sterk bij aan de hoge dodencijfers.

Onvermijdelijk
Al lang werd voorspeld dat de volgende pandemie zo’n 100 jaar later plaats zou vinden. Studenten medicijnen kregen 30 jaar geleden al ingepeperd dat dit omstreeks 2020 zou gebeuren. Vijf jaar geleden waarschuwde Bill Gates de wereld nog dat die zich nodig moest voorbereiden op een onvermijdelijke viruspandemie. In het algemeen werden al die waarschuwingen genegeerd en ging (bijna) alles en iedereen gewoon door. Want…’de economie’ moest blijven draaien en elke inbreuk betekende een vermindering van de welvaart.

Covid-19 slaat toe
Het duurde niet lang voor de wereld aan het begin van 2020 in de gaten had dat er inderdaad weer sprake was van een ernstige pandemie. Vooral de snelle verspreiding en het grote aantal doden in Italië droegen daartoe bij. De vrees voor een herhaling van de gevolgen van het Spaanse griepvirus werd ingegeven door het intensieve reisverkeer tussen landen. Vandaar dat in een vroeg stadium het grootste deel van het vliegverkeer werd stilgelegd terwijl ook de lokale contacten tussen burgers tot een minimum werd beperkt. Veel landen gingen letterlijk ‘op slot’.

Onderschatting
Natuurlijk leverde dit beleid de nodige kritiek op. De gevolgen van een stilstaande economie zou meer slachtoffers maken dan het virus zelf. Ook de individuele vrijheid van burgers werd zo belangrijk gevonden dat men daar geen inbreuk op toestond. Ten slotte wekte het grote aantal complottheorieën de nodige twijfels over de intenties van bestuurders en bedrijven. Daarbij zagen velen over het hoofd dat, vergeleken met de Spaanse griep, de strenge regels om fysiek contact tot een minimum te beperken, in combinatie met het grote bereik van sociale media en vooral de medische vooruitgang verantwoordelijk waren voor het relatief lage aantal doden: alleen al zonder ‘intensive care’ zouden veel meer mensen zijn overleden! Al te veel besmettingen zouden er ook toe leiden dat de capaciteit van ziekenhuizen (bedden, apparatuur en personeel) tekort zou schieten en patiënten geweigerd moesten worden met meer (onnodige) doden tot gevolg. Dat wilden weinigen op hun geweten hebben.

Reflectie
Voor velen is het moeilijk te bevatten dat ‘het slimste wezen op aarde’ geveld wordt door het meest eenvoudige. De grote industriële en technologische ontwikkelingen van de laatste twee eeuwen maakten een groot deel van de mensheid zo overmoedig dat hij zich oppermachtig waande. Hij veroorloofde zich van alles en niets bracht hem tot staan. Net als die voor de pandemie, sloeg hij de vele waarschuwingen die de laatste jaren steeds vaker werden geuit, in de wind. Vooral voor de gevolgen van zijn grenzeloos onverantwoordelijk en egocentrisch handelen: de vervuiling van land, lucht en zee, de vernietiging van oerwouden, de verdwijning van vele soorten dieren, de opwarming van de aarde. Maar ook voor het opkomend populisme van gewetenloze politici gedurende de laatste jaren, die zich vooral toeleggen op verdere polarisatie binnen hun gemeenschap terwijl zij hun ambt grootschalig misbruiken.

Omslag
Zoals het coronavirus ons tot stilstand en nadenken dwingt, zo zullen ook al die gevolgen van ons handelen ons confronteren met een harde noodzaak: de voortgaande vernietiging van onze ‘habitat’ op korte termijn tot staan brengen en juist -met vergelijkbare offers als nu wegens het virus- gaan werken aan diens herstel. Dat betekent dat het najagen van welvaart, gericht op meer consumeren, een omslag moet maken naar welzijn, gericht op overleving en herstel van onze omgeving, onze aarde en daarmee van onszelf. Maar ook de uitwassen van ‘de politiek’ die zich in veel landen nog steeds richt op eigen- en partijbelang en die slechts lippendienst bewijst aan transparantie en deugdelijk bestuur. Ook hier is door velen jarenlang ernstig voor gewaarschuwd. En ook hier is een omslag urgent om het misbruik dat ‘de politiek’ van zijn autoriteit maakt, uit de wereld te bannen. Hopelijk beginnen deze omslagen, al was het alleen al uit pure noodzaak, concreet vanaf 2021. Op grond daarvan: bon aña & bida nobo!

De auteur, Armand Hessels, is verbonden aan de stichting Deugdelijk Bestuur Aruba (www.deugdelijkbestuuraruba.org).