Eigen verantwoordelijkheid eerst
De spanningen binnen het Koninkrijk zijn wederom tot grote hoogte gestegen. De meest recente aanwijzing aan Sint Maarten heeft een enorme impuls aan de toch al sterk ontwikkelde nationalistische gevoelens gegeven.
Curaçao, Aruba en Sint Maarten werden om beurten geconfronteerd met een aanwijzing van de Rijksministerraad (RMR). Dergelijke aanwijzingen liggen gevoelig, overigens vooral bij politici - omdat gewone burgers er weinig tot niets van merken. Net als in de koloniale tijd lijkt Nederland de dienst uit te (willen) maken. Bovendien wordt de gouverneur in een uiterst lastig parket gebracht. Welke stap de gouverneur ook zet, hij zal altijd van één van de betrokken partijen zware kritiek krijgen. Daarnaast bestaat er op zijn minst twijfel over de staatsrechtelijke houdbaarheid van de aanwijzingen die dit jaar aan Aruba en Sint Maarten zijn gegeven; de aanwijzing aan Curaçao medio 2012 ten tijde van het kabinet Schotte is gebaseerd op de Rijkswet financieel toezicht.
Er zitten vele kanten aan een aanwijzing. Aanwijzingen worden ook niet zomaar gegeven. De autonome status van Curaçao, Aruba en Sint Maarten brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee. Van de landen mag worden verwacht dat behoorlijk bestuur wordt gewaarborgd en dat alleen integere bestuurders op het pluche plaatsnemen. In alle landen van het Koninkrijk hebben zich de afgelopen jaren grotere en kleinere schandalen voorgedaan.
Uit een vonnis van het gerecht te Sint Maarten blijkt dat het kopen van stemmen heeft plaatsgevonden. Tot veroordelingen is het niet gekomen, omdat het gerecht met een beroep op het gelijkheidsbeginsel heeft geoordeeld het onaanvaardbaar te vinden dat alleen de ‘kleine vissen’ werden vervolgd en naar de ‘grote vissen’ niet eens onderzoek is gedaan. Het rapport naar aanleiding van het door PwC uitgevoerde onderzoek geeft tal van concrete voorbeelden waaruit blijkt dat zich allerlei vormen van corruptie voordoen in Sint Maarten en wel tot op het hoogste politieke niveau. Gelukkig heeft justitie afgelopen week (wel) direct gehandeld naar aanleiding van de uitlatingen over een poging tot het kopen van zijn zetel van het Statenlid Emmanuel, door hem gelijk te horen en onderzoek in te stellen. In de overige landen is de situatie anders en spelen andere kwesties, maar niet (veel) beter.
Dat de Koninkrijksregering op enig moment ingrijpt, is te begrijpen. De vraag is wel waarom niet eerder actie is ondernomen, zodat een zware maatregel als een aanwijzing had kunnen worden voorkomen. De problemen zijn immers al lang bekend. Wellicht dat de Rijksministerraad zo lang heeft gewacht om de landen de kans te geven eerst zélf orde op zaken te stellen. Maar dat er een grens moet worden gesteld aan het pappen en nathouden is begrijpelijk. Want dat is de keerzijde: Sint Maarten heeft wel met de mond het belang van behoorlijk bestuur en integere politici beleden, maar nagelaten de vereiste maatregelen te nemen. En nu Nederland een strenge integriteitsscreening afdwingt, worden sommige politici nerveus. En dat leidt weer tot allerlei retoriek. Hetzelfde geldt voor Aruba, waar al lang werd gewaarschuwd door eigen instanties als Centrale Bank en Raad van Advies dat de ‘onherstelbare cumulatie van de financiële problematiek binnen afzienbare tijd leidt tot een onhoudbare staatschuld’. Toch stemde regeringsgezinde meerderheid in het parlement vóór een ondeugdelijk begroting. Toen Nederland ingreep, werd dit beantwoord met een emotionele hongerstaking van de AVP-premier.
Elke aanwijzing geeft een voedingsbodem voor nationalistische politici in de drie landen om Nederland als ‘neokoloniaal’ en zelfs erger te bestempelen. Dat gaat gepaard met veel geschreeuw en een oproep tot onafhankelijkheid. We kunnen het immers allemaal zelf ook wel regelen, en ook beter dan Nederland. Maar als dat zo is, waarom laten de bestuurders het dan steeds zover komen? Waarom wordt er dan niet proactief opgetreden om corruptie of financieel wanbeheer tegen te gaan? En waarom kiezen we steeds weer politici die, als ze eenmaal zijn gekozen, vaak vooral met hun eigen belangen bezig zijn? En waarom kiezen we politici van wie we al lang weten dat ze niet integer zijn? Waarom wordt er wel een actiegroep ‘People United for True Democracy’ opgericht, maar geen actiegroep ‘People United for True Integrity’? Bij ‘true democracy’ hoort immers niet alleen dat een autonoom land gevrijwaard blijft van ingrijpen van hogerhand, maar ook dat politici zich als verantwoordelijke en integere representanten van het volk gedragen. En daar ligt misschien wel de grootste uitdaging. Hoe bescherm je de democratie tegen haar eigen politici?
