Analyse: EWC heeft haast, terwijl integriteit op Aruba achterbleef
‘EWC’, zoals premier Evelyn Wever-Croes (MEP) van Aruba ook bij haar ‘codenaam’ wordt genoemd, was er dinsdag - opvallend - als de kippen bij om het ontslag van haar kabinet aan te bieden; nadat kort daarvoor het Openbaar Ministerie (OM) bekend had gemaakt beslag te hebben gelegd op de bankrekeningen van regeringsfractie POR ‘in verband met mogelijke misstanden’.
Het OM nam actie naar aanleiding van een melding van het Meldpunt Ongebruikelijke Transacties (MOT, of tegenwoordig FIU, Financial Intelligence Unit). Voor de minister-president reden om er gelijk de stekker uit te trekken. In naam van de integriteit en goed bestuur.
Als jurist weet Wever-Croes dat iemand pas schuldig is als dit ook bewezen en door een rechter uitgesproken is. Zover is het nog (lang) niet, ook al wijst alles er tot nu toe op dat sprake is van ernstige onregelmatigheden en spreekt het OM van verdenking van verduistering van gemeenschapsgeld. Dat dient grondig onderzocht te worden, laat daar geen misverstand over bestaan, maar dat de MEP-premier zo drastisch reageert wekt de indruk dat electoraal-politieke motieven meespelen. Zeker omdat het al een paar maanden bekend was dat de financiële administratie van haar coalitiepartner bij de Staten opgevraagd was door justitie.
Integriteit staat terecht hoog op de agenda, na decennia gelukkig ook op Aruba, maar het lijkt er eerder op dat vervroegde verkiezingen EWC op dit moment goed uitkomen. Tot aan de aanvankelijk voor in september geplande reguliere verkiezingen verder aanmodderen heeft geen zin; de ‘buit’ van 237 miljoen florin Nederlands geld voor de maanden tot aan de nieuwe verkiezingen in juni is binnen en de tweede Uitvoeringsagenda met deadlines opgeschoven tot in de late tweede helft van 2021 getekend; de MEP-politica kan zich in de strijd die nu losbarst profileren als ‘de beschermvrouwe van integriteit’; en … wat Mark Rutte in Nederland kan, door vroegtijdig demissionair te worden, kan de zittende regering in Oranjestad ook. Zo ongeveer moet ze gedacht hebben.
Maar Wever-Croes hanteert het integriteitswapen zoals en wanneer het haar uitkomt. Te beginnen met het Regeerprogramma ‘Huntu pa Aruba’ toen het kabinet eind 2017 van start ging: dat staat bol van goede voornemens op het terrein van integriteit. Maar het bleef de voorbije regeringsperiode veelal bij woorden. Zo is er vier jaar later nog geen Integriteitskamer. Het Bureau Integriteit is dan onlangs opgezet, dit is echter alleen van toepassing voor vermeende ambtelijke integriteitsschendingen en is nog niet geïnstitutionaliseerd. Er is geen klokkenluidersregeling, om degene die misstanden aan de kaak stelt te beschermen. Aruba is het enige land in het Koninkrijk dat geen Ombudsman kent. En de Screeningswet voor (ook zittende) ministers is nog altijd niet van kracht. En vooral: EWC stond erbij, keek er (vaak) naar en zei van niets te weten. Want weliswaar kan ze inzake de verdachte voormalig POR-minister Otmar Oduber - waarmee ze samen met RED tekende voor regeringsdeelname - stellen dat de verdenking tegen hem pas zes maanden na zijn aftreden bekend werd, maar inmiddels is duidelijk dat het strafrechtelijk onderzoek al in november 2017 van start ging. ‘Under her watch’, zoals dat heet. En dan is nog niet gesproken over het debacle rondom ex-POR-minister Marisol Lopez-Tromp, dat in alle opzichte juist ging om (het verdedigen van) integriteit. Los daarvan heeft de regeringsleider onvoldoende kunnen overtuigen daadwerkelijk afstand te hebben gedaan van het advocatenkantoor van haar vader, dat lucratieve contracten met de overheid en overheids-nv’s in de wacht sleepte, waar EWC zelf eerder als partner haar boterham verdiende. En laten we de vele benoemingen binnen het overheidsapparaat en bij overheidsentiteiten van een groot deel van de naaste familie, zoals broers, zusters, neven en nichten, niet vergeten. Maar dát is haast traditioneel.
Er komen nu dan vervroegde Statenverkiezingen, maar de Staten zelf zijn nog niet officieel - laat staan in een openbaar debat - geïnformeerd over hun ‘staat van ontbinding’. Dat is niet zuiver, getuigt niet van goed bestuur, want als er één plek is waar de regering zich dient te verantwoorden, dan is dat wel in Parlamento. Het is goed en toe te juichen als de politiek het thema integriteit centraal wil stellen, zeker gezien de waslijst aan schandalen die zich - overigens óók onder regeringen van de politieke opponent AVP - hebben voorgedaan en die het vertrouwen van de bevolking in het openbaar bestuur telkens verder hebben aangetast. Maar eveneens gezien de meer dan deplorabele staat van de Arubaanse overheidsfinanciën, waarvoor een beroep wordt gedaan op Koninkrijkspartner Nederland om letterlijk de eindjes aan elkaar te (kunnen) knopen. Het moet evenwel niet bij woorden alleen blijven, ‘de la boca para afuera’ zoals in het Spaans treffend wordt gezegd, maar daadwerkelijk inhoud geven en als zodanig beleven. Dat betekent onder meer het versterken van alles wat te maken heeft met controlemechanismen; van Integriteitskamer, een justitieketen op sterkte en Staten ‘met ballen’, tot alle ruimte voor het werk van (kwaliteits)media en goed opgeleide en kritische burgers die niet ‘bang’ hoeven te zijn om voor hun mening uit te komen. De toon is gezet. De verkiezingscampagne op Aruba kan beginnen.
