Wereld Populatie Dag 2025
Door Jeff Sybesma
Samenvattende conclusie Club van Rome: ,,De mensheid kan niet blijven doorgaan zich met toenemende snelheid te vermenigvuldigen en materiële vooruitgang als hoofddoel te beschouwen, zonder daarbij in moeilijkheden te komen. (…) Dat betekent dat we de keuze hebben tussen nieuwe doelstellingen zoeken teneinde onze toekomst in eigen handen te nemen, of ons onderwerpen aan de onvermijdelijk wredere gevolgen van ongecontroleerde groei.”
Vandaag, 11 juli 2025, is het Wereld Populatie Dag. De Verenigde Naties riepen deze jaarlijks terugkerende dag in het leven om aandacht te vragen voor de almaar groeiende wereldbevolking en de gevolgen die daarmee samenhangen. De eerste keer dat de VN deze dag uitriep, was in 1989, nadat op 11 juli 1987 de wereldbevolking de grens van vijf miljard mensen passeerde. Nu, iets meer dan dertig jaar later, stevenen we af op een verdubbeling van dat aantal. Het is zinvol om ons af te vragen hoe lang deze groei nog kan doorgaan. Immers, op een aarde met een vast oppervlak, eindige grondstoffen en demografische spanningen - vandaag de dag zijn er meer vluchtelingen dan ooit - zal die groei vroeg of laat op grenzen stuiten. Of eigenlijk: die grenzen worden al overschreden.
Al in 1972 schreef de Club van Rome een wetenschappelijk rapport getiteld ‘De draagkracht van onze aarde’. Dit rapport sloeg destijds in als een bom, maar leidde niet tot ingrijpende veranderingen. Nu, ruim vijftig jaar later, is het nog steeds actueel, hoewel de oorspronkelijke voorspellingen zijn bijgesteld op basis van betere uitgangsgegevens en veronderstellingen.
Wat mij vooral opvalt, is dat de discussie van toen ook nu nog volop doorgaat. Nog altijd is er sprake van een debat tussen ecologen en economen: twee groepen die fundamenteel anders naar dit vraagstuk kijken. Ecologen richten zich op ecologische processen, waarbij indicatoren als milieuvervuiling en natuuraantasting centraal staan. De daaruit voortvloeiende gevolgen, zoals klimaatverandering, kustafslag en overstromingen, veroorzaken schade aan mens en goed door steeds extremer orkaangeweld, hittegolven, enzovoort. Daar komt bij dat, met een steeds verder groeiende bevolking, die gebruikmaakt van de beste delen van de aarde - bedenk: een groot deel van de aarde is onbewoonbaar, zoals oceanen, woestijnen en gebergten -, de gevolgen steeds ernstiger worden. Deze effecten doen zich steeds vaker voor, waardoor voorspellingen geen theoretische exercities meer zijn.
Daartegenover staan de economen. Zij gaan uit van een inherente zelfregulerende werking van het economische systeem, zoals door Adam Smith geponeerd. Als goederen in overvloed zijn - water, lucht, grond - dan hebben ze economisch geen betekenis. Maar zodra deze goederen schaars worden, ontstaat er concurrentie, wat leidt tot efficiënter gebruik en het zoeken naar alternatieven. Neem olie als voorbeeld. Nu deze energiebron begint op te raken, dan wel steeds duurder wordt, zien we dat eerst de efficiëntie van het gebruik verbetert - denk aan de veel zuinigere benzinemotoren van nu - en dat vervolgens alternatieve energiebronnen worden aangeboord, zoals zonne- en windenergie. Met verbeterde opslagmogelijkheden neemt de elektrische auto langzaamaan de plaats in van de benzineauto. Elk probleem lost zich uiteindelijk zelf op, aldus de economen. Kortom, ecologen en economen benaderen het probleem verschillend, en dat leidt tot voortdurende botsingen. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat niet alle economen op dezelfde manier denken.
Wat betreft Curaçao komt dit verschil mooi tot uiting in recente artikelen in de krant. Allereerst de artikelen: ‘Tijd voor ingrijpen’ (AD, 12 juni 2025) en ‘Woningmarkt kraakt in zijn voegen’ (AD 1 juli 2025). De auteur van deze opinies, een econoom, pleit voor overheidsingrijpen in de huidige wildgroei op de vastgoedmarkt als gevolg van de enorme toeristische ontwikkeling die Curaçao momenteel doormaakt. De kern van het betoog is dat de eenvoudige ‘Yu di Kòrsou’ op zijn eigen eiland steeds meer buitenspel komt te staan, doordat de prijzen voor huren en kopen zo sterk stijgen onder invloed van externe factoren dat zij buiten de boot vallen.
In een reactie (AD, 28 juni 2025) van een groep die zich ‘Denktank Ekonomia di Kòrsou’ noemt, blijkt dat deze juist géén voorstander is van overheidsregulering. Men pleit voor het zo vrij mogelijk laten functioneren van de markt. En als de overheid al zou willen ingrijpen, dan slechts ter ondersteuning van een nóg betere marktwerking. Hun uitgangspunt is: een vrije markt leidt tot economische investeringen, wat leidt tot meer werk en inkomen, daardoor meer belastinginkomsten en daarmee een beter leven voor eenieder.
Het is niet aan mij om het juiste antwoord te geven in deze discussie, maar ik kan mij goed voorstellen dat een middenweg - waarin de denkbeelden van gematigde economen/ecologen en vrije-markt-economen elkaar vinden - wellicht de enige oplossing is voor het geschetste probleem.
Terug naar het hoofdthema van deze opinie: de bevolkingsgroei. Interessant is namelijk dat Curaçao afwijkt van de wereldwijde tendens van progressieve groei. Ook moet eerlijk worden gezegd dat de wereldwijde bevolkingsgroei inmiddels overal afneemt; in sommige landen zelfs zo sterk dat alarm wordt geslagen, omdat sociale systemen tot nu toe waren gebaseerd op groei. Denk aan de algemene ouderdomsverzekering (aov) en collectieve pensioenstelsels. Naast afname in groei - c.q. jonge belastingbetalende arbeidskrachten - vindt ook een toenemende veroudering plaats. Op Curaçao echter schommelt de bevolkingsomvang al jaren rond de 150.000 inwoners. In de jaren tachtig lag het aantal al op 150.000 en rond het jaar 2000 was het zelfs gedaald naar 130.000. Daar zijn uiteraard goede redenen voor aan te wijzen: push en pull factoren als betere studie- en werkmogelijkheden, betere salarissen en voorzieningen, etc. En ook op Curaçao zien we een veroudering van de bevolking die meer kost dan opbrengt. Nu het toerisme en de daarmee samenhangende bouwsector een enorme vlucht nemen, en lokale arbeidskrachten ontbreken - er is inmiddels een tekort van circa 3.000 personen - heeft de overheid, op dringend verzoek van het lokale bedrijfsleven, de toegang voor buitenlandse arbeidskrachten versoepeld. Dit is een verstandige stap, want zelfs zonder deze coulantie zouden deze mensen nodig zijn, met als gevolg dat hun komst op illegale wijze plaatsvindt. Met de daarmee gepaard gaande negatieve effecten.
Ik eindig zonder conclusie, want het onderwerp van de wereldbevolking en daarmee samenhangende effecten is te complex om in een korte opinie te behandelen. Zelfs op het niveau van Curaçao is het al ingewikkeld genoeg. Maar door aandacht te vragen voor deze complexiteit, wil ik voorkomen dat we in slaap sukkelen en zorgen dat we gezamenlijk actief blijven zoeken naar de best mogelijke oplossingen voor ons allen op dit mooie eiland.
Dr. Jeff Sybesma is bioloog én jurist. Hij is lid van de Raad van Advies Curaçao, parttime docent staats- en bestuursrecht én milieurecht. Ook is hij bijzondere rechter in ambtenaren en sociale zaken. Deze bijdrage is op eigen titel geschreven.