Door Roy Evers

Als het regent, word ik nat. Ik ben nat, dus het regent. Hoeft niet, misschien ben ik in het water gevallen. Of ik ben met kleren aan onder de douche gaan staan. Bij een ander, niet bij mij, heeft een boze ‘baisait’ een emmer water over hem leeggegooid.

Wat moet je dan zeggen? Je moet zeggen: ik ben nat, dus waarschijnlijk regent het. Of, het kan zijn dat het regent. Wat je wilt, als je het regenen maar niet als een feit stelt. Maar toch redeneren veel mensen zo, omdat ze niet logisch denken. Soms vraag je je af of ze überhaupt denken. Hier volgt een oefening.
Ali, Ben, Cé en Daantje hebben een cadeau voor hun vader gekocht. Een van de vier kinderen heeft het cadeau verstopt. Toen hun moeder vroeg wie dat had gedaan, antwoordden ze als volgt:
Ali: ,,Ik was het niet.”
Ben: ,,Ik was het niet.”
Cé: ,,Daantje heeft het gedaan.”
Daantje: ,,Ben heeft het gedaan.”
Natuurlijk kunnen Cé en Daantje niet allebei de waarheid spreken, Ben en Daantje ook niet. Stel dat precies één van de kinderen liegt. Wie heeft dan het cadeau verstopt? Aan de slag.
Waar moet je hier nu logisch leren denken? Naar mijn weten nergens, althans niet expliciet. Er zijn zeker opleidingen die de studenten leren hoe zij in hun vakgebied moeten redeneren. Ik denk bijvoorbeeld aan de juridische opleiding. Maar ik geloof niet dat er opleidingen zijn die logisch denken in het curriculum hebben. Maar toch wordt van iedereen verwacht dat hij logisch kan denken. Je hoort constant het verwijt: ,,Dat is niet logisch!”
Met logisch denken bedoelt men vaak je boerenverstand gebruiken. Vorige week donderdag heeft men de Julianabrug in de spitsuren tussen 5.00 uur ’s middags en 7.00 uur ’s avonds afgesloten voor het verkeer. Je vraagt je af wie zoiets verzint. Daar is geen logisch denken voor nodig, maar gewoon gezond boerenverstand of paardenverstand, zoals de Amerikanen zeggen. En dat was niet alles, die boerenpiemel zonder boerenverstand heeft ook nog verzuimd de weggebruikers tijdig op de hoogte te stellen. Het toppunt echter was het feit dat de verantwoordelijke minister er niets van afwist. Hoogste tijd voor een cursus denken.
(Ali is het niet, anders heeft hij gelogen en hebben Cé en Daantje ook gelogen. Gegeven is dat maar één kind liegt, Ali spreekt dus de waarheid.)
Twee weken geleden was ik bij de dokter met rugklachten. De dokter schreef mij medicijnen voor en zei mij die drie keer per dag in te nemen, ik zou dan snel van de klachten af zijn. Een week later kwam ik hem tegen in de supermarkt. Hij zag hoe ik liep en merkte op: ,,Je beweegt prima, de medicijnen hebben goed geholpen.” Was dat een goede conclusie van hem? Nee, want ik had de medicijnen niet ingenomen, ik had gewoon een week rust gehouden en niet gesport. De dokter denkt in zijn eigen straatje. Hij zegt niet tegen mij om gewoon een week rust te houden en om in het vervolg niet aan zijn kop te komen zeuren. Als hij altijd eerlijk moet zijn, verdient hij geen cent.
(Ben is het ook niet, anders liegen hij en Cé allebei, dus Ben spreekt de waarheid.)
Wij denken allemaal in ons eigen straatje. Wij zoeken bevestiging bij anderen voor wat voor ons voordelig is. Als ik leadership-cursussen geef, dan vind ik dat iedereen mijn cursussen moet volgen, want dat is goed voor het functioneren van organisaties en goed voor de vooruitgang van de maatschappij. Die redenering slaat nergens op. Het is goed voor mijn eigen zak.
Wat is logisch denken? Logisch denken is redeneren op basis van de wetten van de logica. Een logische redenering is in het simpelste geval opgebouwd uit drie elementen: een bewering, een waarneming en een conclusie. Een eenvoudig voorbeeld. Als het regent, wordt de straat nat; dit is de bewering. Ik zie dat het regent; dit is de waarneming. Conclusie: de straat wordt nat. Tot slot, hoe vindt u deze? Politici kunnen niet denken. Pedro kan niet denken. Dus Pedro is een politicus.
(A propos, Cé is het ook niet. Waarom niet?)