Door Annemarijke Bach Kolling
Recent vond op Curaçao een workshop plaats over het onderwerp ‘seksuele intimidatie op de werkvloer’. Een van de sprekers was Karin Bosman, ervaringsdeskundige en schrijver.
Onder ‘seksuele intimidatie’ wordt verstaan: een vorm van ongewenst gedrag op seksueel gebied. Bij seksuele intimidatie in de werksfeer wordt vaak gedacht aan het afdwingen van seksuele gunsten in ruil voor bijvoorbeeld een promotie of juist onder dreiging van arbeidsrechtelijke sancties (‘quid quo pro’). Maar ook als deze dreiging niet expliciet wordt uitgesproken, kan seksuele intimidatie op de werkvloer aan de orde zijn. Bepalend is of sprake is van seksueel gedrag dat door de ontvanger als vijandig, vernederend of intimiderend wordt beschouwd.
Er hoeft ook niet altijd sprake te zijn van lichamelijk contact. Ondubbelzinnige opmerkingen over de kleding of het lichaam van een collega, langdurig aanstaren (de zogenaamde ‘elevator eyes’) of het tonen van seksueel getinte afbeeldingen zijn ook voorbeelden van grensoverschrijdend seksueel gedrag. Het kan gaan om leidinggevenden en collega’s, maar ook om externe contacten zoals klanten, cliënten, patiënten en dergelijke.
Welke plichten heeft een werkgever? Een werkgever is verplicht om werknemers een veilige werkomgeving te bieden. Dit houdt onder meer in dat er een beleid moet zijn om seksuele intimidatie te voorkomen of te beperken. Een klachtenprocedure kan onderdeel uitmaken van het beleid. Bij klachten moet de werkgever zorgvuldig onderzoek doen en zonodig maatregelen nemen.
Veel rechtszaken over dit onderwerp zijn niet bekend. In een Arubaanse zaak werd een werknemer op staande voet ontslagen, omdat hij een vrouwelijke collega tegen haar wil had vastgehouden en vervolgens tegen haar wil heeft geprobeerd haar te zoenen op haar wang. Volgens de rechter was dit gedrag ‘volstrekt ontoelaatbare (op fysieke wijze uitgevoerde) seksuele intimidatie en mocht ieder redelijk denkend en handelend persoon zich door dat gedrag ernstig bedreigd voelen’.
In een andere zaak, eveneens op Aruba, was een arbeidsconflict ontstaan omdat de werknemer had geklaagd over het gedrag van een collega. De rechter oordeelde dat geen sprake was van seksuele intimidatie, omdat het voorval - waarbij een collega een klein deel van zijn oranje boxershort had getoond - geen seksuele lading zou hebben. De collega zou alleen maar de bedoeling hebben gehad om zijn collega de kleur van zijn favoriete voetbalteam te tonen. Ook oordeelde de rechter dat van een werknemer die werkzaam is in het hogere management (zoals het slachtoffer) verwacht mag worden dat deze tegen een stootje kan en in staat is om de-escalerend op te treden in moeilijke situaties.
De ins en outs van deze zaken ken ik niet, maar het oordeel van de rechter in de laatste zaak komt mij wel wat kort door de bocht voor. Een werkgever heeft immers de plicht om adequaat met klachten om te gaan en er al het mogelijke aan te doen om de escalatie van een arbeidsconflict te voorkomen, ook als het om hoger personeel gaat. In een andere Arubaanse zaak werd al eens geoordeeld dat de werkgever dan maar een mediator had moeten inschakelen.
Betekent het geringe aantal zaken dat seksuele intimidatie weinig voorkomt? Waarschijnlijk niet. Er rust namelijk nog altijd een taboe op het onderwerp. Veel slachtoffers laten het er bij zitten omdat ze denken dat het er nou eenmaal bij hoort. Daarnaast halen veel klachten de rechtszaal niet vanwege bewijsproblemen. Als er al getuigen zijn, staan zij vaak niet te springen om een belastende verklaring af te leggen over hun werkgever, uit angst om hun baan te verliezen.
Hoe groot het probleem werkelijk is, valt dus moeilijk te zeggen. Uit recent onderzoek dat Karin Bosman op Aruba heeft uitgevoerd, is gebleken dat 37 procent van de werknemers op enig moment in aanraking is gekomen met seksuele intimidatie op de werkvloer. Ter vergelijking: in Europa is dat percentage 27 procent. Over de situatie op Curaçao loopt momenteel een onderzoek. Om een goed beeld te krijgen van de situatie op Curaçao kunt online u meedoen aan het onderzoek. De vragenlijst is in drie talen beschikbaar en kan desgewenst anoniem ingevuld worden. https://aboutworkplaceharassment.com/questionnaire/nederlands.html

Annemarijke Bach Kolling is advocaat en mediator werkzaam bij Bach Kolling Mediation & Law.