Door Ron van der Veer
Het Koninkrijk is uiteindelijk een relatie tussen mensen en als in elke relatie moeten de koninkrijkspartners open, eerlijk en solidair zijn; vooral als het spannend is en er werkelijk mensenlevens op het spel staan. Zoals nu dus.
We kennen daarvan heel mooie en inspirerende voorbeelden, zoals onlangs nog in 2017 toen de orkaan Irma over Sint Maarten trok. Defensie trok alles uit de kast wat aan noodhulp nodig was, burgers in Nederlanden haalden in een paar dagen 20 miljoen euro op voor het Rode Kruis, vrijwilligers van de ABC-eilanden gingen op Sint Maarten aan de slag en tot slot zijn door de Rijksministerraad enkele honderden miljoenen gereserveerd voor de wederopbouw van het eiland. Zo hoort het dus ook te gaan! En zo ging het feitelijk altijd na grote rampen, zoals in 1995 (de Bovenwindse orkanen Luis en Marilyn) of in 1953, toen de Caribische eilanden geld inzamelden voor de Nederlandse provincie Zeeland, dat ongekend zwaar was getroffen door een enorme watersnood.
Natuurlijk heeft elke relatie naast die helpende hand waar nodig ook een andere kant: die van een kritische blik, toezicht en controle. Natuurlijk spreek je je partner erop aan, als die elke week opnieuw het huishoudgeld uitgeeft aan taart en champagne, terwijl de kinderen nieuwe schoenen nodig hebben. En (helaas) is er in het Koninkrijk de afgelopen decennia alle reden geweest om verschillende eilanden aldus aan te spreken. Overigens niet als betweterig doel in zichzelf, maar domweg in het belang van het welzijn van de burgers; in het belang van u en van mij dus. Wat we dan echter telkens weer zagen was steeds dezelfde reflex: bij externe (Nederlandse) kritiek op één der eilanden verschijnt in de handen van de eilandelijke politieke elite al snel de autonomie-kaart. ‘Aanhoudende misstanden in het onderwijs? Kan wel zijn, maar u gaat er niet over: autonomie!
Rommeltje in de gezondheidszorg? Heel goed mogelijk, maar u gaat er niet over: autonomie! Puinzooi met het milieu? Geen idee, maar u gaat er niet over: autonomie! Problemen met de integriteit? Het gerucht gaat, maar bemoeit u zich er maar niet mee: autonomie, u weet we!’ Deze ongemakkelijke manier van met elkaar omgaan heeft in politiek Den Haag geleid tot een evenzeer negatieve reflex: de zelfredzaamheid-troef! Bij elke lastige vraag over wat dan ook in de ‘autonome landen’ Aruba, Curaçao en Sint Maarten is de meest voorkomende en nogal zelfingenomen politieke reactie in Den Haag vrijwel altijd dat ‘we er niet over gaan’ en dat de landen toch zo nodig zelfredzaam wilden zijn… Al ziet een klein kind dat het al heel lang totaal verkeerd gaat (ik denk aan de vervuilende raffinaderij op Curaçao, maar zeker ook aan de gevangenissen op alle drie de eilanden), de zelfredzaamheid-troef wordt door veel politici rond het Binnenhof enthousiast ingezet om het probleem zover mogelijk bij zich vandaan te houden. Bram Vermeulen heeft daarover trouwens lang geleden al een fraai lied over geschreven: politiek.
Met bovenstaande voorspelbare Caribische troef en cynische Haagse reflex kun je dus over en weer je politieke straatje bureaucratisch en juridisch heel handig schoonvegen. Dat dat ten koste kan gaan van het welzijn van ongeveer 300.000 medeburgers (overigens allen met exact dezelfde Nederlandse nationaliteit als de mensen in Europees Nederland) is dan een cynisch gevalletje ‘jammer, maar helaas’. Zoals mogelijk nu dus. De huidige coronacrisis kent vele onzekerheden, maar duidelijk is wel dat geen der eilanden deze crisis op eigen kracht aan zal kunnen. Hulp uit Nederland is onontbeerlijk. En als van Nederland - zelf ook heel zwaar getroffen door het virus - een bijdrage van vele miljoenen wordt gevraagd, dan zullen de eilandelijke elites bereid moeten zijn desgevraagd veel van hun zogenaamde autonomie in te leveren. Nederland zal op zijn beurt bereid moeten zijn ruiterlijk te investeren, zoals ze dat ook voor Nederland zelf en redelijk vergelijkbaar voor Bonaire, Saba en Statia doet. Nu gewoon doen wat nodig is, dat zou het devies in het hele Koninkrijk moeten zijn. De wijze waarop de discussie nu echter dreigt te lopen, lijkt vooral weer te gaan over autonomie versus zelfredzaamheid: het oude liedje, hullie versus zullie. Dat liedje was vóór corona eigenlijk al een beetje versleten, maar nu is het dat helemaal. Waarom niet nu in deze fase ruimhartig de eilanden steunen (te beginnen met renteloze leningen, met de intentie om die later als alles goed gaat - geheel of gedeeltelijk - om te zetten in een schenking) en als volgende fase zodra de medische situatie dat toelaat een koninkrijksbrede taskforce aan de slag laten gaan om goed te bezien welke programma’s en onder welke voorwaarden de wederopbouw mogelijk moet maken. Een dergelijke taskforce zou moeten bestaan uit gezaghebbende Europese en Caribische prominenten uit zowel de publieke als private sector, die - zonder partijpolitieke agenda en evenzeer zonder taboes - een alomvattend Deltaplan voor de Caribische wederopbouw moeten formuleren en helpen uitvoeren. Geen sleetse autonomie en ook geen uitgekauwde zelfredzaamheid, maar samen uit, samen thuis. Als in de hechte relatie en warme band die het Koninkrijk zou moeten zijn. Juist nu.
Ron van der Veer is secretaris van het Comité Koninkrijksrelaties, waarvan Pieter van Vollenhoven voorzitter is en Jaime M. Saleh vicevoorzitter en dat volgens de website de volgende sympathisanten heeft: G. Berkel; A. Th. B. Bijleveld- Schouten; J. de Boer; L.C. Brinkman; I. Calister; S.M. Dekker; A.J. Duits; G.J.M. Frans; A. Heilbron; F.J. Lavooij; M.C. Meulens; J. van Nieuwenhoven; H.M. Pinedo; J. Raymann; F. Richards; A.H.G. Rinnooy Kan; P. Rosenmöller; Valika Smeulders; G. Thodé; H. D. Tjeenk Willink; G. van den Tweel; E. de Veer; M.S. Voges; A.H.E.M. Wellink; F. Wiedijk; en W.M. van der Wiele.
