Door prof. dr. F.B.M. Kunneman
We kennen ze allemaal: de huisartsenpraktijk, de advocatenpraktijk, de architectengroep, het accountantskantoor. Deze bedrijven zijn van oudsher meestal georganiseerd als maatschappen. De maatschap is juridisch gezien in ondernemingsland een vreemde eend in de bijt. Sinds 15 december 2011 bestaat de samenwerkingsvorm op Curaçao niet eens meer onder de naam ‘maatschap’.
Hoewel de meeste mensen nog steeds over een ‘maatschap’ spreken, noemen we het hier nu officieel een ‘openbare vennootschap’. Het uitgangspunt is in de wet echter niet principieel veranderd. Het gaat om een samenwerking tussen verschillende mensen. Zij bundelen hun kennis, kunde en arbeid (‘inbreng’) en bieden die onder een gezamenlijke naam aan de buitenwereld aan met de bedoeling daar samen geld mee te verdienen. Meestal wordt bij een openbare vennootschap een dienst aangeboden zoals rechtsbijstand, medische bijstand, tandheelkundige hulp of financiële organisatie.
De openbare vennootschap heeft uit juridisch oogpunt en vanuit het oogpunt van corporate governance een aantal interessante kenmerken. Juridisch gezien heeft de openbare vennootschap geen rechtspersoonlijkheid. Dat is een principieel verschil met een naamloze vennootschap of een stichting. De personen die een nv of een stichting vertegenwoordigen (de bestuurders), binden juridisch niet zichzelf, maar uitsluitend de vennootschap of stichting. Bij een openbare vennootschap ligt dat anders. De besturende vennoot kan de openbare vennootschap juridisch wel binden, maar hij blijft ook zelf persoonlijk aansprakelijk voor de schulden van het bedrijf. En met hem zijn medevennoten. Voor schuldeisers is dat fijn, want zij hebben daardoor extra verhaalsmogelijkheden.
Fiscaal gezien is een openbare vennootschap financieel transparant. De winst die de openbare vennootschap maakt, wordt verdeeld onder de partners (‘vennoten’) en bij hen ieder individueel fiscaal belast. De openbare vennootschap betaalt dus zelf geen vennootschapsbelasting. In de kern gaat het bij een openbare vennootschap om een samenwerkingsovereenkomst tussen een groep mensen. Deze overeenkomst leidt ertoe dat je met één gezicht en één stem naar buiten treedt. Eigenlijk ben je een optelsom van mensen met verschillende kundigheden, karakters en drijfveren. Als het goed is, is het geheel meer dan de som van de delen. Zo gezien lijkt een maatschap wel op een huwelijk, al is het dan niet tussen slechts twee, maar tussen meerdere mensen. Echtelieden hebben het ook wel eens over hun wederhelft als ‘maatje’. Overigens is in een openbare vennootschap liefde vereist noch nodig. Samenwerken wel. Het geheel moet toegevoegde waarde hebben, anders kan je er beter niet aan beginnen. Dat maakt de openbare vennootschap ook heel interessant vanuit het oogpunt van corporate governance.
De vennoten in een openbare vennootschap hebben in beginsel allemaal evenveel te zeggen. Samen bepalen ze het beleid. Als je het allemaal eens bent over de richting, dan is dat prachtig. De gezamenlijkheid geeft veel energie en momentum. Maar de realiteit is ook dat er vaak niet één of twee, maar wel vier of acht kapiteins zijn op het schip. Dat is moeilijk richting geven. Zegt er een ‘we gaan naar links’, dan is er altijd wel een ander die toch een kleine ruk naar rechts wil geven. Als er echt verschil van mening is, dan werkt de noodzakelijke gezamenlijkheid al gauw verlammend of zelfs destructief. Het is eigenlijk merkwaardig dat er nog niet veel aandacht is voor het reguleren van ‘checks and balances’ in openbare vennootschappen. Dat is immers de kern van corporate governance. Bij openbare vennootschappen is die vaak het stiefkind. De afgelopen jaren is er alleen al op Curaçao een aantal over de kop gegaan of verdwenen door interne strubbelingen en een gebrek aan gezamenlijke richting. Het zakelijk huwelijk is in die gevallen uit elkaar gespat. Dat moet eigenlijk niet kunnen, want werknemers en cliënten of patiënten worden er de dupe van. Partners in een openbare vennootschap moeten hun governance dus beter regelen. Dan is de kans groter dat ze maatjes blijven.
Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner bij advocatenkantoor VanEps Kunneman VanDoorne en hoogleraar Corporate Governance aan de UoC. Hij leidt het team dat adviseert over corporate governance. Hij schrijft en doceert al decennia over dit onderwerp.