Gefaseerde overgang naar lokaal bestuur in 2024
Van onze correspondent
Den Haag - De wet die de bestuurlijke ingreep op Sint Eustatius moet verlengen is door minister Raymond Knops van Koninkrijksrelaties naar de Tweede Kamer gestuurd.
Tegelijk is ook het advies van de Raad van State (RvS) gepubliceerd. Die blijkt enigszins huiverig te zijn over het weer teruggeven van bevoegdheden aan de in oktober te kiezen nieuwe Eilandsraad en daarna een nog te vormen Bestuurscollege.
Knops ziet zijn nieuwe wet als een overgangsfase naar normalisering van de bestuurlijke verhoudingen. Het proces is onder de huidige Tijdelijke wet taakverwaarlozing (2018) nog onvoldoende gevorderd om in maart 2021, wanneer de wet afloopt, de Statianen zonder toezicht van de regeringscommissaris hun eiland te laten besturen.
Daarom heeft de minister de Wet herstel voorzieningen Sint Eustatius opgesteld. De huidige situatie wordt daarin verlengd tot 2024 met voorzieningen voor een overgangsregime en het afbouwen van de ingreep. De Eilandsraad die als alles goed gaat in oktober gekozen moet worden heeft nog beperkte bevoegdheden. Vooral op financieel gebied hebben de volksvertegenwoordigers straks nog weinig te zeggen. Het financieel beheer blijft voorlopig in handen van de regeringscommissaris. Het College financieel toezicht (Cft) zal weer actief worden op Sint Eustatius.
De RvS vreest dat door die beperkte bevoegdheden van de nieuwe Eilandsraad weinig partijen ervoor zullen voelen mee te doen aan de verkiezingen. Knops wijst in zijn reactie op het informatietraject dat is gestart in samenwerking met de Kiesraad, de Vereniging Nederlandse Gemeenten en het Nederlands Instituut voor Meerpartijen Democratie, ‘bedoeld om de inwoners te enthousiasmeren en van praktische en theoretische informatie te voorzien’. Hij denkt dat er zo voldoende belangstelling zal worden gegenereerd.
Voor de suggestie van de RvS om teruggegeven bevoegdheden aan het nieuwe eilandsbestuur ook weer te kunnen afnemen als het toch weer mis gaat, zonder daarvoor opnieuw een wet te hoeven opstellen, voelt Knops niet. Hij legt uit dat er voldoende waarborgen zijn om er zeker van te zijn dat de bestuurders klaar zijn om bevoegdheden terug te krijgen. Dat gebeurt via toezicht- en goedkeuringsbevoegdheden van de regeringscommissaris. Knops schrijft: ,,Bevoegdheden worden in fase 2 pas teruggegeven aan het Bestuurscollege wanneer dat verantwoord is en wanneer de Eilandsraad zichtbaar in staat is om zijn functie naar behoren uit te oefenen en daarbij gebruik te maken van de controlerende en verordenende bevoegdheden die hij in de eerste fase verkrijgt. Bovendien zijn de bevoegdheden van de Eilandsraad en later het Bestuurscollege en gezaghebber in eerste instantie beperkt, omdat de taken in het kader van het financieel beheer en de organisatie van de griffie en het ambtelijk apparaat in een later stadium worden toegekend.”
In de Memorie van Toelichting omschrijft Knops op verzoek van de RvS de stand van zaken uitgebreid. Hij noemt punten waarop nog onvoldoende vooruitgang is geboekt. ,,Om een nieuw lokaal bestuur in staat te stellen zijn taken naar behoren uit te voeren, moet de bestuurlijke structuur, inclusief de ambtelijke organisatie en het financieel beheer, niet alleen op orde zijn, maar ook duurzaam zijn ingericht.”
Zoals hij al aan de Tweede Kamer heeft bericht, herhaalt Knops dat de problemen groter waren dan aanvankelijk gedacht en dat de werklast voor het huidige bestuur en de ambtenaren zwaar is. Daarom wordt de in de Wet tijdelijke verwaarlozing genoemde termijn voor herstel niet gehaald. Het kabinet wil de handen niet van Statia aftrekken voordat alle werkzaamheden zijn afgerond en er vertrouwen is in een goed lokaal bestuur. Het doel van de nieuwe wet is om dit geleidelijk te laten verlopen. Dat kan in de nu geldende wet niet, al wees de RvS destijds al op de mogelijkheid om dit zo aan te pakken. Dat gebeurt dus nu met de nieuwe wet. De regeringscommissaris blijft in de afbouwperiode aan, maar zal stap voor stap in vier fases taken overdragen aan het nieuwe bestuur. In de nieuwe wet wordt de maatschappelijke raad van advies afgeschaft. De RvS vindt dat geen goed idee, omdat contact met de maatschappij belangrijk blijft. Maar volgens Knops blijft dat contact toch wel bestaan via de te kiezen Eilandsraad en door contacten van de regeringscommissaris met het maatschappelijk middenveld. Er komt ook een burgerparticipatieraad en er is al een Centrale Dialoog opgericht voor overheid, werkgevers en werknemers.