Sociale ongelijkheid vaak ten grondslag aan criminaliteit
Van onze correspondent
Kralendijk - Ten tijde van de Nederlandse Antillen liep de wetgeving al niet gelijk met Nederland en dat is na de staatkundige hervorming van 10-10-’10 alleen maar erger geworden. De laatste jaren is hier een kentering in te zien en wordt Caribisch Nederland (CN) meer betrokken bij wetgevingstrajecten maar of dit snel tot resultaten zal leiden is afhankelijk van meerdere factoren. Dit schrijft Jan Zwiers, beleidsmedewerker bij Openbaar Ministerie (OM) Curaçao, Sint Maarten. Bonaire, Sint Eustatius en Saba in een artikel in het vaktijdschrift Proces.
Het OM BES doet samen met de opsporingsdiensten alles op het gebied van strafrecht en Zwiers schetst de soms grote verschillen met Europees Nederland. Volgens hem kennen de eilanden van CN van oudsher een strafcultuur van hoge (cel)straffen. ,,Bij geweldsdelicten, zoals het wegrukken van een tas of ketting, kan 36 maanden worden geëist tegenover vier maanden in Nederland. Ook bij de invoer van softdrugs en bij zedenzaken kan veel meer geëist worden dan in Nederland”, aldus Zwiers. De reden hiervoor is volgens hem dat de nadruk vooral lag op vergelding in plaats van een goede terugkeer in de maatschappij. Er is volgens hem wel een kentering zichtbaar. ,,Er wordt steeds meer rekening gehouden met de geestelijke toestand van de verdachte of de sociale positie. Ook wordt meer aandacht besteed aan mediatie in het strafrecht.”
In een onderzoeksrapport in opdracht van het OM wordt de brede problematiek beschreven die in CN speelt. Veel voorkomend zijn vermogens- en geweldsdelicten zoals diefstallen en inbraken. Bij inbraken in woningen worden natuurlijk kostbare spullen gestolen maar uit het rapport blijkt dat er ook vaak voedsel wordt meegenomen. Geweldsdelicten komen vaak voor in de huiselijke sfeer maar het aantal daalde aanzienlijk tijdens de lockdown in 2021. Niet omdat geweldsdelicten niet meer voorkwamen maar simpelweg omdat er meer aandacht werd geschonken aan de handhaving van de covid-maatregelen. Zwiers zegt in zijn artikel dat de geopolitieke en financiële situatie op de eilanden ten grondslag ligt aan de hierboven beschreven problemen. Er is een stroom van vreemdelingen die makkelijk kunnen worden uitgebuit en te weinig verdienen om van rond te komen waardoor een deel van hen volgens Zwiers verzeild raakt in de criminaliteit. Daarbij komt dat de inkomensongelijkheid sinds 2010 allen maar is toegenomen. ,,De groeiende kloof tussen arm en rijk zorgt er mede voor dat de criminaliteit op de eilanden groeit”, aldus Zwiers. In 2017 kreeg het OM zeshonderd zaken aangeleverd, in 2021 waren dat er al vijftienhonderd. Debet hieraan is volgens hem onder meer het veel te lage sociale minimum in CN.
Uit monitoring blijkt volgens Zwiers dat veel jongeren zich aan de rand van de maatschappij bevinden. Met de komst van het jeugdstrafrecht in 2020 is nu meer maatwerk mogelijk en wordt er geprobeerd recidive (herhaling) te voorkomen. Toch was er vorig jaar een piek op Bonaire en St. Eustatius van respectievelijk 88 en 17 zaken. Ook hierin speelt de structurele eilandelijke problematiek een belangrijke rol. Veel alleenstaande moeders die nauwelijks rond kunnen komen en jongeren die elkaar via sociale media uitdagen om steeds verder te gaan in hun overtredingen en misdaden. In 2019 zijn er vier jeugdcellen gecreëerd in de Justitiële Inrichting Caribisch Nederland (JICN) maar dit aantal voldoet niet doordat er steeds vaker detentie wordt opgelegd in jeugdzaken. De delicten zijn zo ernstig dat er volgens Zwiers geen andere mogelijkheid is.
CN groeit en hij waarschuwt dat wanneer de economische situatie en kansenongelijkheid niet verbeteren dit terug te zien zal zijn in de criminaliteitscijfers. ,,Een groeiende bevolking op een eiland met een vliegveld en zeehaven trekt nieuwe vormen van criminaliteit aan. Als voorbeeld hiervan noemt hij de vele resorts waarvan niet altijd duidelijk is waar de financiering vandaan komt. De justitiepartners geven hier volgens hem veel aandacht aan en hij verwacht dat volgend jaar de eerste resultaten zichtbaar zullen zijn. Er wordt vaak gezegd dat Den Haag meer moet doen maar Zwiers noemt het noodzakelijk dat de BES-eilanden het heft in eigen hand nemen en hij pleit ervoor dat de wetgeving snel uniform wordt met de andere landen binnen het Koninkrijk omdat de verschillen zorgen voor een lastige samenwerking. De komende jaren zal volgens hem duidelijk moeten worden of het werkelijk economisch beter gaat met de eilanden van CN.