Door Gijs van den Heuvel
Nederlandse regeringen zijn de afgelopen decennia nooit een fan geweest van het Statuut. Maar afgezien van wat vergeefse pogingen om het Statuut volgens Nederlandse wensen aan te passen, hebben de politici zich er altijd met frisse tegenzin bij neergelegd dat het in het Koninkrijk nu eenmaal zo geregeld is sinds 15 december 1954. Minister Plasterk van Koninkrijksrelaties, en met hem het hele Nederlandse kabinet, gooit nu alsnog een bom die als hij niet snel onschadelijk wordt gemaakt weleens desastreuze gevolgen kan hebben voor het Koninkrijk.
Dat juist Aruba de hoofdrol speelt in deze ‘oorlog’ zal menigeen verbazen. Premier Mike Eman was tot vorige week de grootste fan van het Koninkrijk en de Nederlandse regering sprak keer op keer lovende woorden over hem. Dat het huishoudboekje van de regering Eman niet op orde was, speelde in de verkiezingscampagne vorig jaar nauwelijks een rol. Oppositiepartij MEP deed pogingen, sommige oppositiepartijen in de Nederlandse Tweede Kamer probeerden het, maar minister Plasterk bedekte het met de mantel der liefde en de Arubaanse kiezers deerde het kennelijk niet. Emans AVP boekte een ruime overwinning.
Het kabinet Eman deed wel een poging iets aan de schulden en tekorten te doen. Juan David Yrausquin leek de juiste man om als minister van Financiën de begroting op orde te brengen. Maar toen de begroting voor 2014 eind juni eindelijk klaar was, begon Nederland ineens moeilijk te doen. Aruba moest net als Nederland het tekort terugbrengen tot onder de 3 procent en er werd te weinig bezuinigd. Gouverneur Refunjol, al dan niet aan de leiband van Nederland, zette geen handtekening onder de begroting. En dus is er nog steeds geen begroting.
Waarom gebeurt dit nu ineens? Je kunt een aantal redenen bedenken. In 2010 lukte het Nederland bij de ontmanteling van de Antillen de nieuwe landen Curaçao en Sint Maarten onder een soort curatele te stellen door middel van consensus-Rijkswetten. De begrotingen van beide landen (en ook die van Caribisch Nederland, de BES-eilanden) worden voortdurend gecontroleerd door het College financieel toezicht (Cft). Nederland zag met lede ogen toe dat Aruba hier buiten bleef.
Toch is dit tot nu toe geen probleem geweest. Aruba was immers het braafste jongetje van de klas. Maar intussen wordt minister Plasterk in Nederland al regelmatig afgeschilderd als minister van lege dozen: zijn ministerie is deels uitgekleed en zijn ambitieuze plannen uit het regeerakkoord zijn allemaal mislukt. Blijft over Koninkrijksrelaties. Daar kan hij nog iets laten zien. Aruba is het kind van de rekening, zo lijkt het.
Het Statuut, waarmee ik dit verhaal begon, is in Nederlandse ogen nog steeds een onding. Maar voor de eilanden is het de basis waarop zij zich prettig voelen in het Koninkrijk. Daarin is hun autonomie verankerd. Nederland heeft weinig mogelijkheden de Caribische partners iets op te leggen. Alleen als ze het heel bont maken kan Nederland ingrijpen.
Voor Nederland zijn daarom die consensus-Rijkswetten belangrijk. Die bieden wat meer instrumenten om de overzeese vrienden te vertellen wat ze moeten doen door middel van een aanwijzing. Minister Plasterk zou graag zien dat dit ook voor Aruba geldt. Omdat dit niet zo is, heeft hij een wel heel vrije interpretatie bedacht van het Statuut (artikel 43: het Koninkrijk waarborgt de deugdelijkheid van bestuur) en het Reglement voor de Gouverneur van Aruba (artikel 21: De gouverneur tekent niet als een wet in strijd is met de belangen van het Koninkrijk).
Een slechte Arubaanse begroting schaadt dus de belangen van het Koninkrijk. Let wel: de reglementen voor de gouverneurs van Curaçao en Sint Maarten zijn hetzelfde, dus ook daar kan dit gebeuren. Op die manier kan de Rijksministerraad (RMR) wel erg veel invloed gaan uitoefenen op de gang van zaken in de 'autonome' landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Want alle landen zijn wel vertegenwoordigd in de RMR, het is getalsmatig nog altijd Nederland dat bepaalt. Je kunt erover twisten of dat een slechte zaak is, maar het is zeker niet in de geest van het Statuut en de reglementen voor de gouverneurs.
Wat het nog erger maakt is de manier van optreden van Plasterk. Een week nadat hij een akkoord sloot over een onderzoek naar de begroting van Aruba grijpt hij alsnog in. Hij maakt misbruik van de positie van de gouverneur door hem een aanwijzing te geven. Of je het ook zo noemt of niet, dat is puur semantiek, een woordenspel. Volgens een woordvoerder van Plasterk hield Aruba zich niet aan het akkoord. Dat zal dan wel, het heeft er alle schijn van dat Plasterk gewoon wil laten zien dat hij wel degelijk daadkrachtig kan optreden.
Overigens is een hongerstaking van de premier ook niet de juiste reactie. Natuurlijk is Eman boos, maar de grote redenaar zal toch wel in staat zijn een goed gesprek te organiseren? Dit gebaar lijkt alleen bedoeld voor binnenlands gebruik naar de kiezers en de oppositie: kijk eens hoe boos ik ben.
De conclusie van dit alles is dat er hard gewerkt wordt aan het opblazen van het Koninkrijk. Plasterk legt de bom, Eman laat hem ontploffen. Misschien dat de Raad van State nog de rol kan spelen van Explosieven Opruimingsdienst. Maar de schade zal groot zijn, of de bom nu ontploft of niet.

ADletters logo


Het Antilliaans Dagblad is de enige lokale Nederlandstalige ochtendkrant van Curaçao, Bonaire en Aruba. Op Sint Maarten, Sint Eustatius en Saba, alsmede in Nederland en andere landen is een online-abonnement eenvoudig mogelijk via online.ad.cw

antdagblad-logo


Print-abonnee worden of voor meer algemene informatie? Stuur dan een mail naar [email protected]. Met naam, adres en telefoonnummer. Abonnementsprijs is ANG 35,00 inclusief OB per kalendermaand. Print-abonneren is alleen mogelijk op Curaçao.