Hoe absurd dit ook moge klinken: Curaçao beleeft ‘momentum’, een fase waarin met vereende en gemotiveerde krachten een goed functionerende samenleving zou kunnen worden opgebouwd.
Misplaatst optimisme? Volgens sommigen wel. Vrienden schrijven me: ‘mijn land ligt op zijn gat’. Of ik dus maar mijn defaitistische conclusie wil trekken... Dat doe ik dan. Zie boven.
Steun voor mijn voorzichtige optimisme vond ik in een bundel verslagen die onlangs is gepubliceerd onder de titel ‘Een nieuw land Curaçao’ door Carib publishing/Uitgeverij SWP, Amsterdam (2012), waarin in grote trekken wordt beschreven hoe het eiland Curaçao de afgelopen jaren in elkaar werd geflanst tot een land. Ik zeg ‘in elkaar geflanst’, niet vanwege een vermeend gebrek aan deskundigheid van de flansers maar omdat de reorganisatie erg heeft geleden onder tijdgebrek en grote vertraging waardoor de invoering van de Nieuwe Bestuurlijke Organisatie (NBO) aanzienlijke schade heeft opgelopen.
Het boekje had overigens wel een editor kunnen gebruiken om enige structuur in de verslagen van de negen - deskundige - auteurs aan te brengen. Het is nu een bundel geworden met talrijke overlappingen en iets te veel jargon. Een genot voor ambtenaren, maar niet voor de gemiddelde lezer. Ook blijft de beschrijving van de procesgang op veel plaatsen wat vaag omdat de auteurs niet te veel uit de school willen klappen en heel voorzichtig zijn in het formuleren van hun oordelen. Loffelijk, maar zoiets heeft ook nadelen.
De bedoeling van de NBO, de Nieuwe Bestuurlijke Organisatie, was om een duidelijke structuur te ontwerpen voor een efficiënte overheid van het nieuwe land. Het document was pas in november 2008 gereed en van 2008 tot mei 2009 werd er flink over geruzied door politici en ambtenaren.
Vanwege de politieke verdeeldheid werd er pas in juni 2010 een begin gemaakt met het werven van leiders voor de nieuwe organisatie met als gevolg dat de meeste van de 36 topfuncties nog vacant waren op 10-10-‘10. Een heet hangijzer was ook het selectieproces voor herplaatsing van de duizenden ambtenaren. Dat gebeurde subjectief en ondoorzichtig en veroorzaakte een hoop onvrede, wantrouwen en demotivatie. Begrijpelijk. Voeg daaraan toe dat de ambtenaren pas in september 2010 iets te horen kregen over de manier waarop hun (negen) ministeries zouden gaan functioneren en u heeft het recept voor een diepe frustratie. Er was ook nauwelijks personeelstraining.
De leden van de nieuwe regering Schotte, die nauwelijks waren gekend in de voorbereidingen (een uitermate slechte zaak met grote gevolgen!) stonden (ook begrijpelijk) wantrouwend tegenover de nieuwe plannen die ze onvoldoende kenden. Het werk van de ambtenaren werd door hen als politiek gekleurd beschouwd en voor een deel terzijde geschoven. De ambtenaren voelden zich hierdoor terecht geschoffeerd.
Ondanks de geweldige druk waaraan de ambtenaren tijdens de voorbereidingsfase blootstonden hebben velen keihard gewerkt. De auteurs van bovenvermelde bundel geven hen hier in hun verslagen dan ook alle credit voor.
Omdat er af en toe nieuwe ploegen aan de uitvoering van de plannen werkten was er gebrek aan continuïteit. Dit werd nog verergerd door het gebrek aan interne communicatie en centrale coördinatie. De Nieuwe Bestuurlijke Organisatie kwam er feitelijk alleen in theorie.
Kortom, nadat de Curaçaose vlag bij het Fort was gehesen en de Nederlandse driekleur was gestreken, begon het nieuwe land Curaçao in een bestuurlijke chaos. Zoals te begrijpen valt vinden er dan in zo’n onzekere tijd dingen plaats die niet vallen onder het hoofdje ‘deugdelijk bestuur’. Zo begonnen bestuurders zich te bemoeien met de leiding van de veiligheidsdienst toen ze zagen dat de door deze dienst uitgevoerde screening wel eens in hun nadeel zou kunnen uitvallen. Ook vonden politieke benoemingen plaats waardoor ambtenaren weer afhankelijk werden van hun politieke baasjes. En dát terwijl de NBO juist had voorgesteld dat, bijvoorbeeld, topambtenaren jaarcontracten zouden krijgen waardoor ze konden worden afgerekend op hun deskundigheid of het ontbreken daarvan.
Een groot gevaar van deze bemoeienis was dat de oude angstcultuur die er heerste onder de ambtenaren weer de kans kreeg om de kop op te steken en daarmee ook de bekende passiviteit en het vermijden van verantwoordelijkheid.
Pas wanneer de plannen van de NBO zullen worden doorgevoerd krijgen ministers geen kans meer om zich direct te bemoeien met de uitvoering van beleid. Ze zouden keurig moeten overleggen met beleidsgroepen die verantwoordelijkheid zouden dragen voor beleid dat ook zou worden getoetst op deugdelijkheid en haalbaarheid. In zo’n structuur zou invoering van ‘gratis onderwijs’ op de manier waarop we dat allemaal hebben gezien geen schijn van kans hebben gemaakt.
Er is hoop op goed beleid na 19 oktober als de dan te vormen coalitie het belang van Curaçao boven het eigenbelang zou stellen en zorg zou dragen voor goed bestuur. ‘Een nieuw land Curaçao’ zou onder het hoofdkussen moeten liggen van alle bestuurders en ambtenaren en als oriënterend document kunnen dienen voor toekomstige bestuurders. Communicatie, zowel intern als naar de burgers toe, zou hoog in het vaandel moeten staan, evenals transparantie. Ambtenaren zouden meer verantwoordelijkheid moeten gaan dragen en zonder angst voor represailles kritisch moeten kunnen zijn ten opzichte van de plannen van politici. De regering zou moeten zorgen voor goed opgeleide ambtenaren. Politieke benoemingen zouden voorgoed tot het verleden moeten behoren. En, last but not least, het zou afgelopen moeten zijn met het steeds maar afschuiven van schuld op vorige regeringen.
Elke regering heeft fouten gemaakt.
Fred de Haas,
Nederland