De brievenbus van Rodger Gijsbertha
Corruptie is een wijd begrip. Van morele corruptie (zoals het legaal stelen van een zetel) tot het aannemen van steekpenningen om publieke beslissingen te bewerkstelligen of juist tegen te houden. Als vuistregel kan men stellen dat hoe transparanter een beslissing tot stand komt, des te groter de kans dat hij zuiver is. Let wel, dit is een vuistregel. Het is geen wet.
In beginsel zijn alle documenten van het Openbaar Lichaam en Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) openbaar. Dit wordt afgeleid uit de strekking van de Wet openbaarheid van bestuur BES (de ‘WOB’). Immers iedereen kan inzage of afschrift verzoeken van documenten. RCN of Bestuurscollege (BC) mogen afgifte slechts weigeren in enkele uitzonderingsgevallen. Dit zijn ofwel absolute uitzonderingen, zoals de veiligheid van de staat; of relatieve, wanneer het belang van openbaarheid niet opweegt tegen de economische of financiële belangen van de staat of de belangen van strafrechtelijk onderzoek.
Het beginsel is dus openbaarheid of transparantie. Dit geldt ook voor het mondeling behandelde in het BC en alle BC-beslissingen (art. 66 WolBES). Alles is dus openbaar, TENZIJ er zich een uitzondering voordoet zoals bedoeld in de WOB. In een democratie is dit ook logisch. Het gaat immers om de publieke zaak! Geheimhouding moet dan grote uitzondering zijn.
Betekent dit nu dat elke ambtenaar zomaar elk document mag kopiëren en openbaar maken? Het antwoord is: Nee! Ten eerste heeft een ambtenaar geheimhoudingsplicht (art. 62 Ambtenarenwet BES). Schenden van deze plicht is een misdrijf, waarop gevangenisstraf van 6 maanden staat. Voorts zal het waarschijnlijk worden opgevat als ‘plichtsverzuim’ met mogelijke disciplinaire straffen tot gevolg. Het openbaar maken van ‘geheime’ documenten is voorts een ambtsovertreding (art. 485 WvSr. BES).
Echter, zoals gezegd, slechts enkele documenten van de overheid zijn echt geheim. Bovendien moet de strafbaarheid gezien worden in de context van het beginsel van openbaarheid. De vraag of het algemeen belang met het openbaar maken van een document gediend is, speelt daarbij een belangrijke rol. De WOB bevat geen strafbepaling. Mij (Michiel Bijkerk) is niet bekend dat in Bonaire een ambtenaar ooit strafrechtelijk is veroordeeld voor het openbaar maken van een document. Wel is het iedereen bekend dat het BC zo lek is als een mandje. Altijd geweest.
Toch is ons advies aan ambtenaren die een document openbaar willen maken, om dit uitsluitend anoniem te doen. Daarom is de brievenbus van Rodger zo belangrijk. Als men in een gesloten envelop (zonder je eigen naam erop!) een document geadresseerd aan Rodger in zijn brievenbus stopt, dan weet Rodger niet wie dat gedaan heeft. En de overheid ook niet. Maar als toch mocht uitkomen wie de ‘whistle-blower’ is, dan is er grote kans dat de openbaarmaking geen gevolgen heeft, als het maar in het algemeen belang was. Als iemand vooraf juridisch advies wil hebben over de openbaarmaking van een document, dan kan hij of zij met mij (Michiel Bijkerk) of een andere advocaat contact opnemen.
Overigens is er ook een goed zichtbare brievenbus te Seru Grandi 80 (adresseren aan Michiel Bijkerk, zonder afzender).
Heinrich Prinsen en Michiel Bijkerk (PHU), Bonaire