Door Servaas Houben
In studies en artikelen over het in te voeren verplicht basispensioen op Curaçao ligt de focus meestal op de eventueel negatieve economische impact van lastenverzwaring of op de hoogte (oftewel: laagte) van de uiteindelijke pensioenuitkering. Maar misschien moet het hier niet over gaan, maar moet er een meer principiële discussie gevoerd worden over eerlijke arbeidsvoorwaarden waarbij pensioen onontbeerlijk zou moeten zijn en in een contract bedongen moet worden.
Het is zonde te veel tijd te steken in een discussie over de economische impact van het mogelijk invoeren van een verplicht basispensioen omdat langetermijnrendementen, inflatie en levensverwachtingen vooral in een klein gebied als Curaçao lastig te voorspellen zijn en met veel onzekerheid omgeven.
Net als het zoeken naar een balans in voeding, waar gezond en ongezond als uitersten tegenover elkaar staan, moet er ook een balans gezocht worden binnen arbeidsomstandigheden en gekeken worden naar wat daarin ‘gezond’ en ‘ongezond’ is. In een arbeidsovereenkomst komen werkgever en werknemer arbeidsvoorwaarden met elkaar overeen: in ruil voor arbeid ontvangt de werknemer een pakket van arbeidsvoorwaarden. Hierbij kan je denken aan salaris, ziektekostenverzekeringen, vakantiedagen, maar ook aan uitgesteld loon, dat wil zeggen pensioen. Het is voor zowel de werkgever als werknemer van belang dat het pakket van arbeidsvoorwaarden in balans is: een hoog salaris maar geen vakantiedagen zal tot stress en verzuim leiden. Een laag salaris en veel vakantiedagen zal ertoe leiden dat werknemers verschillende banen gaan zoeken waardoor hun toewijding tot hun werkgever verwatert. Een hoog salaris nu, maar geen uitgesteld loon, zal tot een armoedeval leiden na pensionering. Goed werkgeverschap eindigt dus niet bij pensionering.
Net zoals bij goede voeding, is het dus ook bij arbeidsvoorwaarden van belang dat de verschillende componenten in evenwicht zijn. Helaas is dit op Curaçao nog niet het geval: ongeveer de helft van de bevolking tussen 20-65 jaar heeft geen aanvullend pensioen naast de algemene ouderdomsverzekering (AOV) zodat een groot deel van de bevolking enkel hiervan afhankelijk is tijdens pensionering. Wetgeving die verplicht sparen voor de oude dag in de vorm van pensioen of andere spaarvormen voorschrijft, is dus een mogelijkheid om een betere balans in arbeidsvoorwaarden tot stand te brengen.
Neem ook in beschouwing dat de armoedeval kosten met zich meebrengt voor de samenleving. De meeste samenlevingen hebben solidariteitsprincipes ingebouwd waarbij de sterkeren betalen voor de zwakkeren zodat bijvoorbeeld gezondheidszorg voor iedereen toegankelijk blijft ongeacht de slechte levensgewoonten van sommige burgers. Het solidariteitsprincipe is ook van toepassing bij armoedebestrijding: tenzij Curaçao een samenleving wil worden waar minderbedeelden aan hun lot worden overgelaten, zullen de mensen die beter af zijn, het armere gedeelte van de bevolking moeten ondersteunen.
Armoedeval na pensionering is een reëel probleem op Curaçao zo blijkt uit de studie van de Sociaal Economische Raad (SER) over het minimumloon. Inkomen uit enkel AOV is minder dan het bestaansminimum en dus onvoldoende om mee rond te komen. Zelfs een klein opgespaard pensioen naast de AOV zou dus een deel van deze armoedeval na pensionering kunnen bestrijden. Het is daarom in het belang van zowel werkgevers als werknemers dat mensen tijdig starten met sparen voor de oude dag: doen zij dit niet, dan zullen de kosten later gedragen moeten worden door de samenleving. De samenleving zal dan ook bij de werkgevers aankloppen in de vorm van hogere belastingen om bijstand of andere sociale uitkeringen te kunnen bekostigen.
De introductie van verplicht sparen voor de oude dag betekent dus eigenlijk niet dat de extra lasten in het geheel door de werkgever gedragen moeten gaan worden. Werkgever en werknemer beslissen samen over het pakket van arbeidsvoorwaarden waar pensioen ook onder valt. Een verschuiving naar méér uitgesteld loon, kan dus betekenen dat de werknemer water bij de wijn moet doen en moet inkorten op andere arbeidsvoorwaarden om het geheel betaalbaar te houden. Discussies over de perfecte hoogte van het basispensioen, en de mogelijke impact op de economie leiden alleen maar af van het basisprincipe dat net zoals gezonde voeding, ook arbeidsvoorwaarden in balans moeten zijn.

Servaas Houben is voorzitter van de Association of Dutch Caribbean Economists en presenteert en schrijft regelmatig over innovatieve oplossingen binnen de pensioen- en verzekeringssector om de sector future proof te maken. Dit artikel op is op persoonlijke titel geschreven.