Door Diana Lebacs
Enkele dagen geleden keerde ik terug uit het buitenland en deze week was het tijd om de film Tula te bezoeken. Nog helemaal in de ban van alle reisindrukken zijn alle recente opinies over de film mij ontgaan. Wellicht gelukkig maar ook, want zodoende kon ik me leeg en onbevangen, zonder verwachtingen en vooropgestelde ideeën van hoe het zou moeten zijn, overgeven aan het verhaal.
Literatuur en kunst zijn per definitie fictie. Dit kreeg ik te horen toen ik begon te publiceren, maar ook op alle internationale literatuur-, film- en theatercongressen werd standaard verkondigd dat dit de norm is, wil een werk in aanmerking komen. Ik heb dit altijd in mijn oren geknoopt en het is ook de eerste waarheid die ik doorgeef in mijn workshops verhaal, theater en filmschrijven. Daarnaast heb je natuurlijk ook een ander soort schrijven: documentaires, biografieën, docudrama’s, educatief theater en ga zo maar door. Had ik ten minste één verwachting ten aanzien van de film, dan was het wel genoemd universeel criterium: kijken naar de schepping van een kunstenaar op filmgebied, die op basis van onderzoek - dat iedere schrijver doet - aan de hand van de echte geschiedenislijn een kunstwerk schept, dat grenzen overschrijdt.
Het is daarom ook gebruikelijk dat filmmakers werken creëren die gebaseerd zijn op een roman of op een waar verhaal, en dit ook vertellen en vermelden: ‘based on the novel x’, en ‘based on a true story’. Degenen die bekend zijn met deze processen weten waarom een film nooit hetzelfde kan zijn als de roman of het waar gebeurde verhaal, zonder dat dit betekent dat aan beide geweld is aangedaan.
De film Tula The Revolt tilt inderdaad een waar gebeurd stuk uit de geschiedenis van Curaçao over de vrijheid van de mens als hoogste recht en goed naar grote universele hoogte. Het begint al bij de opening van de film die je meteen onderdompelt in het gruwelijke lot van de hoofdpersonages, en gaat dan meteen over naar wat bij Tula het innerlijke vuur aanwakkerde om op basis van logische argumentatie, geïnspireerd door de idealen en de nieuwe gedachten van de Franse Revolutie, op te komen voor de mensenrechten van de slaven op Curaçao. Tula’s intrinsieke motivatie blijft als een rode lijn door de film heen lopen. Tula, mens en leider, heeft een hoogstaande visie, wil onder geen voorwaarde dat deze visie besmet wordt als een opstand of revolutie, maar stuit op weerstand door de onverlichte en starre opvattingen van de gevestigde orde. De situatie van Tula wordt daardoor diep menselijk maar tegelijkertijd ook intens schrijnend neergezet. Wie dit aspect niet ziet of voelt via de teksten en hun onderliggende betekenis, wie maar niet begrijpt waarom men niet een stoere vechtersbaas te zien krijgt en geen op effect beluste executiescènes die gewelddadigheid gedetailleerd uitbeelden in de stijl van de huidige misselijkmakende actie- en horrorfilms zoals 2 Fast 2 Furious, Fast Five, Death Race en I wish you were dead om de verdoofde zintuigen te prikkelen, zou zich wellicht kunnen herbezinnen door meerdere keren naar de film te kijken en die dan rechtvaardiger beoordelen.
Iedereen heeft zijn eigen Tula geromantiseerd, vanuit zijn of haar wereldbeeld, en dat mag. Maar de scheppend kunstenaar heeft een andere, hogere taak, tenminste als het diens uitgangspunt is om een universele boodschap uit te dragen in de wereld: in dit geval de boodschap van de mensenrechten, gegoten in een vorm die iedereen ter wereld kan volgen en begrijpen, met als toegevoegde waarde de promotie van Curaçao.
In dit kader wil ik de producenten, adviseurs, regisseur, filmmaker, acteurs, figuranten en sponsors dan ook van harte feliciteren met het resultaat. Door de inhoud en de vormgeving is het verhaal nog steeds schokkend actueel. Het verraad van Koro jegens Tula komt aan als een dolkstoot, de verdraaiing van Tula’s motieven door de machthebbers om zo de executie van Tula en zijn compagnons te kunnen rechtvaardigen beneemt je de adem van ontzetting. Zonder dat dit het doel is van de film, zou men het verraad zo kunnen doortrekken tot de hedendaagse worsteling met onze staatkundige structuur en tragische situatie sinds het uiteenvallen van de Nederlandse Antillen en de (wan)geboorte van Pais Kòrsou.
Vermeldenswaard is ook het subtiele neerzetten van mevrouw Lesire, als tegenkracht, om ons te behoeden voor generalisatie en vooroordeel, zonder echter het hardvochtige denken van de kolonisator te willen verdoezelen.
De film eindigt heel mooi met Speranza en haar zoontje, het kind van Tula. 68 Jaar oud zou het kind zijn geweest toen de slavernij op Curaçao eindelijk werd afgeschaft, als laatste in de rij, decennia later dan in de Britse en Franse koloniën!
Dit jaar vieren wij 150 jaar afschaffing van de slavernij. Zijn wij zover? Is het allemaal echt voorbij? In de eerste week van augustus zijn de muziektheaterproducties van de stichting Julius Leeft! te zien in het WTC: ‘Hoe duur was de suiker’ van Cynthia McLeod en ‘Geniale Anarchie’ van Boeli van Leeuwen. Thema: Van Slavernij tot Moderne Slavernij. Een stuk bewustwording en nieuw ontwaken zet zich voort.
Diana Lebacs MEd., oud leerkracht, schoolhoofd, docent Papiaments, auteur en actrice, behaalde haar Master of Education in de Papiamentse Taal en Literatuur aan de Universiteit van Curaçao. Begin jaren 70 was zij, als lid van de groep Nos Kousa, nauw betrokken bij de totstandkoming en uitvoering van het toneelstuk Tula, geschreven door Pacheco Domacassé en geregisseerd door de Belgische regisseur Tone Brulin. Het stuk kende talloze opvoeringen in Centro Pro Arte en werd in die tijd (1971) zowel lovend als met gemengde gevoelens ontvangen.
