Ik woon al bijna dertig jaar op Curaçao. Naast Caribisch burger ben ik ook een hartstochtelijk Europeaan. Mijn generatie hoorde, zittend bij de kachel, van onze ouders keer op keer dat hetgeen in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd, nóóit meer mag voorkomen. De eenwording van Europa in de Europese Unie was in de jaren zeventig van de vorige eeuw het logisch sluitstuk van een diepgewortelde wens om oorlog en strijd tussen kleine en grote landen uit te bannen. Eenheid in plaats van verdeeldheid. Ons monument op Curaçao verbeeldt die toen algemeen gevoelde wens naar eenheid. De vogels van dat monument zijn inmiddels helaas weggevlogen. Ze hebben hun Nederlands Antilliaans verband losgelaten. Ook het koninkrijksbesef en de koninkrijksband vervliegen. Het Koninkrijk kraakt in al zijn voegen.
Door de brexit dreigt dat proces van verbrokkeling zich ook in Europa verder te voltrekken. Ik zie dat met afgrijzen tegemoet. Mijn afgrijzen wordt vooral veroorzaakt door de demagogie die aan deze vervreemdingsprocessen ten grondslag ligt. De 'gewone' man laat zich overal ter wereld kennelijk graag om de tuin leiden in een proces dat wordt aangejaagd door een combinatie van verongelijktheid, onwetendheid en domheid aan de ene kant en elitarisme, winstbejag en arrogantie aan de andere kant. In zeer grote en zeer kleine landen zie je de aanjagers van dat proces: Trump, Schotte, Wilders, Le Pen, ze liften met hun politieke aspiraties allemaal mee op deze gevaarlijke cocktails. En het volk rent er achteraan.
De brexit heeft een extra navrant element: het overgrote deel van de jongeren stemde voor 'remain'. Het overgrote deel van de ouderen stemde op 'brexit' (NRC, 26 juni 2016). Aldus zadelde de uitfaserende oude generatie de jonge generatie (die met de brexit moet gaan leven) op met een duistere nalatenschap, gebaseerd op belegen nostalgie en allang vervlogen illusies.
We kunnen hier als klein eilandje vele lessen uit trekken. Pas op met denken dat je het allemaal wel alleen kan. Die verleiding is namelijk nog groter als je een eiland bent, groot of klein. Pas op met demagogen en volksverlakkers en vooral: onderschat ze niet, want de voedingsbodem voor hun valse informatie is in deze tijd voortreffelijk. Pas op met het definiëren van de toekomst in termen van het verleden en laat de jeugd aan het woord als het om de toekomst gaat. En daarmee draai ik deze column toch nog in de richting van corporate governance: als de politiek meer verdeeldheid zaait dan eenheid, zorg dan dat je in je bedrijf het tegenovergestelde doet. Dat kan intern, maar ook extern, door nationale en internationale samenwerkingsverbanden aan te gaan. Een mondiaal netwerk van zakelijke verbindingen is minstens zo belangrijk voor wereldvrede als verbindingen tussen landen. En betrek de jeugd: bij diversiteit in de bestuurskamer hoort ook jeugdige vertegenwoordiging. Al is het er maar één.
Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner bij advocatenkantoor VanEps Kunneman VanDoorne en hoogleraar Corporate Governance aan de UoC. Hij leidt het team dat adviseert over corporate governance. Hij schrijft en doceert al decennia over dit onderwerp.
