Analyse
‘Ministers Curaçao frauderen met miljoenen’ kopte gisteren de doorgaans gezaghebbende NOS. Dit bericht is door diverse andere Nederlandse media klakkeloos overgenomen. Nu is het niet aan deze krant om het op te nemen voor ministers - dat kunnen en moeten ze zelf doen - maar in het rapport van de Algemene Rekenkamer Curaçao (ARC) komt het woord ‘fraude’ niet één keer voor. Ook niet ‘malversatie’ of dat er geld, laat staan miljoenen, zou zijn ‘verdwenen’. Dit laatste wordt ook nog eens bevestigd door de Rekenkamer zelf, die zich - al zullen ze dit niet hardop zeggen - enigszins verbazen over de reikwijdte van de gebezigde kwalificaties.
Maar er zijn méér misverstanden dan ‘fraude’: zo betreft het niet meer een vertrouwelijk, geheim of uitgelekt conceptrapport, zoals ook woensdag 16 november nog diverse media waaronder radiozenders berichtten, maar al sinds dinsdagochtend 15 november een definitief én openbaar rapport. Zo liet de senior onderzoeker van de ARC in een mailbericht van 11.48 uur weten dat het ‘Rapport Mandaatregister 2016’ op de website van de Rekenkamer beschikbaar is; welk rapport bovendien al op vrijdag 11 november aan de Staten werd aangeboden.
Ook demissionair minister-president Ben Whiteman (PS), ‘live on air’ geconfronteerd met de berichtgeving over het jongste ARC-rapport, riep maar wat zonder zich kennelijk inhoudelijk te hebben verdiept, want zo zei hij: ,,De Rekenkamer levert rommel af en past niet eens het principe van hoor en wederhoor toe.” Whiteman voegde daar zelfs aan toe dat dit wat hem betreft het derde prutswerk is van de ARC - na Rapport Milieu en Rapport Chikungunya nu dus Rapport Mandaatregister - en suggereerde hardop dat dit weleens zou kunnen komen omdat de regering had geweigerd de landsadvocaat mee te laten procederen in een zaak van de Rekenkamer versus overheidstelecombedrijf UTS (om meer openheid van zaken te geven).
Dat een (vertrekkend) premier publiekelijk zó laatdunkend praat over een Hoog College van Staat - een van de steunpilaren van de rechtsstaat Curaçao - geeft zeer te denken over zijn competentie. Los van eventueel zijn verder overigens niet relevante persoonlijke opinie, heeft de Rekenkamer natuurlijk wel degelijk aan hoor en wederhoor gedaan. Dat doet de Rekenkamer altijd. Dat moet een regeringsleider toch wel weten en er anders blind van uitgaan. Het conceptrapport onderzoek Mandaatregister werd op 25 juli 2016, juist met de doelstelling van ‘hoor en wederhoor’, aangeboden. Aan álle ministeries. Whiteman heeft het rapport, al zijn het de Inleiding en de Conclusies, vast niet gelezen. Ook niet deze krant van gisteren, want die berichtte: ,,Het conceptrapport is eind juli 2016 in het kader van het proces van ambtelijk hoor en wederhoor gestuurd naar de SG’s (secretarissen-generaal, red.) van alle ministeries. Van Algemene Zaken, Financiën en Sociale Ontwikkeling, Arbeid & Welzijn (SOAW) ontving de Rekenkamer een inhoudelijke reactie. Ook is minister José Jardim van Financiën begin oktober gevraagd commentaar te geven op het conceptrapport. ‘Van de minister hebben wij geen reactie ontvangen’, aldus het eindrapport van de ARC. De Rekenkamer ‘vindt het jammer’ dat niet alle SG’s hebben gereageerd op het conceptrapport en ook dat niet de toezegging is gedaan om de aanbevelingen over te nemen.”
Terug naar de ‘miljoenenfraude’, die volgens de NOS ‘een enorm corruptieschandaal’ dreigt te worden. Ja, er is door de rekenmeesters van de ARC vastgesteld dat er voor een paar miljoen door de onjuiste, namelijk daartoe niet geregistreerde, personen - tegen de wet in - is afgetekend op bestelbonnen. Met bestelbonnen neemt de overheid goederen en diensten af. Niet alleen door ambtenaren die daartoe formeel niet gemachtigd waren, maar zelfs ook door ministers zelf. Wat volgens de Comptabiliteitsverordening verboden is. Uitgelegd wordt ook waarom: een minister mag wel beslissen over de bestedingsrichting, maar de daadwerkelijke handeling tot het aangaan van financiële verplichtingen mag alleen door bevoegde ambtenaren worden verricht. Bij zeven van de negen ministeries ging dit niet (helemaal) zoals het hoort en bij twee ministeries ging het heel vaak mis, waarbij de ministers veelvuldig zelf hun handtekening zetten onder een bestelbon; onder een aankoop dus.
Fout. Niet goed. Mag niet. Ja, zelfs verboden. Daarom geeft de Rekenkamer ook een gevoelige tik op de vingers en kondigt nu al aan ‘binnen een periode van twee jaar’ terug te komen en opnieuw na te gaan of dan wél wordt gehandeld in overeenstemming met de voorschriften. Maar dat wil (nog) niet zeggen dat de gelden ‘zijn verdwenen’, dat sprake is van ‘malversatie’, dat de fondsen (miljoenen) ‘niet traceerbaar zijn’ of ‘niet kunnen worden verantwoord’. Getekende bestelbonnen betekent de facto juist dat alles tot in de puntjes, in dit geval door de Rekenkamer, in kaart kon worden gebracht. Alleen … de verkeerde handtekening staat eronder. Ernstig genoeg. Echter, een apart onderzoek zou nog moeten uitmaken of de gemeenschap daadwerkelijk is gedupeerd/beroofd.
Niet onterecht vragen leden van de oppositie - waaronder MFK van Gerrit Schotte, die er als de kippen bij is om ook naar anderen te wijzen als het riekt naar ambtelijke fraude of corruptie, waarvoor hij in eerste aanleg werd veroordeeld - om een Statendebat. Dat hoort ook zo in een parlementaire democratie. Het is echter vooralsnog onjuist uit te gaan van miljoenenfraude in de zin van zwendel, list en bedrog, oplichting, bedriegerij, verdampen, verkwanselen of roof. In de publiciteit, ook van de NOS, wordt ter illustratie ‘ten minste één geval’ genoemd: dat het bedrag voor leertraject Mi Fishi met ruim twee ton werd verhoogd, maar het geld zou zijn aangewend voor de timmerfabriek van de echtgenoot van iemand op de PS-kandidatenlijst. Onderzocht moet worden wat hiervan waar of onwaar is; in het finale Rekenkamerrapport komt dit voorval echter geheel niet voor.
Het is overigens natuurlijk wel zo dat de Comptabiliteitswet er is om fraude te voorkómen. En dat als men zich níet houdt aan deze wettelijke bepalingen, de kans op fraude groter is. Maar dat rechtvaardigt nog niet de conclusie dát er sprake is van ‘frauderen met miljoenen’.

ADletters logo