Van onze correspondent
Oranjestad - ,,Het kan niet zo zijn dat een groot land zijn wil oplegt aan een klein land, domweg omdat het kan. Het is onfatsoenlijk en druist in tegen het fundamentele recht op zelfbeschikking. Het ingrijpen door Nederland vorig jaar was onwenselijk en zoals de Raad van State (RvS) stelt: onrechtmatig.”
Zo verwoordde minister Arthur Dowers van Justitie de reactie van de regering van Aruba op de voorlichting van de RvS inzake de aanwijzing aan de gouverneur van Aruba, Fredis Refunjol, om de Begroting 2014 niet te ondertekenen. De Tweede Kamer had de afdeling advisering van de RvS verzocht om voorlichting over het geven van aanwijzingen aan de gouverneurs van de landen in het Caribische deel van het Koninkrijk. De directe aanleiding voor het verzoek was de aanwijzing die de Rijksministerraad op 11 juli 2014 heeft gegeven aan de gouverneur van Aruba met betrekking tot de begroting van het land Aruba voor het jaar 2014. De afdeling advisering geeft eerst enige algemene beschouwingen over het Statuut van het Koninkrijk en de waarborgfunctie die in het Statuut staat. Het Statuut benadrukt dat de landen autonoom zijn, maar als blijkt dat zij de fundamentele menselijke rechten en vrijheden, de rechtszekerheid en/of de deugdelijkheid van bestuur niet kunnen of willen verzekeren, is het Koninkrijk aanvullend verantwoordelijk om dit te waarborgen. ,,Hieruit blijkt heel duidelijk dat het Koninkrijk alleen mag ingrijpen als in een land een van deze drie aspecten in het geding is. In ons geval ging het om een begroting, dus ingrijpen was helemaal niet aan de orde en dat bevestigt de Raad van State”, aldus Dowers. De minister vindt het heel jammer dat het toch is gebeurd. ,,De hele affaire is slecht geweest voor het imago van Aruba en voor het Koninkrijk.”
De RvS vindt het van belang om te benadrukken dat de waarborgfunctie niet is bedoeld als instrument van het land Nederland om beleidsmatig toezicht te houden op het bestuur van de andere landen van het Koninkrijk. Een beroep op de waarborgfunctie in het geval dat Nederland het niet eens is met het beleid in een ander land staat haaks op de autonomie van elk van de landen die in het Statuut is gewaarborgd. Minister Benny Sevinger van Ruimtelijke Ontwikkeling, Infrastructuur en Integratie: ,,De waarborgfunctie is bedoeld ter bescherming van de burgers en geen vrijbrief om naar believen in te grijpen in interne aangelegenheden van de landen. Wat nu is gebeurd, mag nooit meer voorkomen.”
Aruba heeft volgens de RvS nauwelijks een andere keus gehad dan de beslissing te accepteren. De enige mogelijke procedure is om het overleg in de Rijksministerraad voort te zetten, maar daarin heeft Nederland een doorslaggevende meerderheid. ,,Verdere mogelijkheden lijken er niet te zijn, zolang er geen adequate geschillenregeling tot stand is gekomen op grond van de mogelijkheden die het Statuut hiervoor biedt”, sluit de RvS de voorlichting af. De Arubaanse regering laat het verleden achter zich en richt zich op de toekomst. ,,We moeten hieruit leren dat het belangrijk is om zo snel mogelijk een goede geschillenregeling te ontwikkelen, zodat dit soort fouten niet meer worden gemaakt”, aldus Sevinger. De critici die lacherig doen over de hongerstaking van premier Eman, ruim een jaar geleden, wijst hij resoluut terecht. ,,Die actie heeft de aandacht getrokken in binnen- en buitenland. Daardoor zijn er Kamervragen gesteld en krijgt Aruba nu gelijk. De hongerstaking was een belangrijk instrument om het zover te laten komen.”